Μεγαλώνοντας Κυκνόχες Όπως η Μητέρα Φύση. Άρθρο του Φρεντ Κλαρκ

Οι Cycnoches (Κυκνόχες) είναι ένα γένος ορχιδέων αποτελούμενο από περίπου 34 είδη ενδημικά στην τροπική Αμερική. Τα λουλούδια τους έχουν το σχήμα κύκνου και εμφανίζονται σε έναν εκκρεμή ανθοφόρο με 7-30 άνθη ανάλογα με το είδος. Συγγενικα τους γένη συμπεριλαμβάνουν τα Catasetum, τις Mormodes και τις Clowesia. Τα μοναδικού σχήματος λουλούδια, ο τρόπος επικονίασης, ο τρόπος ανάπτυξης και η περίοδος αδράνειας καθιστούν αυτές τις ιδιαίτερες ορχιδέες ιδανικά φυτά για τον χομπίστα. Οι Cycnoches έχουν καλά ορισμένες περιόδους ανάπτυξης και ξεκούρασης κάθε χρόνο. Κατανοώντας πως ο καιρός επηρεάζει τον ετήσιο κύκλο τους ανάπτυξης-ανθοφορίας θα σας κάνει καλύτερο καλλιεργητή και θα οδηγήσει σε ανθοφορίες που θα προκαλούν θαυμασμό.

Ένα από τα πιο ενδιαφέροντα πράγματα σχετικά με τις Cycnoches είναι πως τα λουλούδια τους είναι σεξουαλικά διμορφικά. Αυτή είναι η ικανότητα ενός φυτού να παράγει λουλούδια που είναι αρσενικά ή θηλυκά. Κατά την εμπειρία μου, το φύλο των λουλουδιών καθορίζεται από το περιβάλλον. Ώριμα φυτά που λαμβάνουν το σωστό επίπεδο φωτός, υγρασίας και λίπανσης, τείνουν να αναπτύσσουν θηλυκά λουλούδια. Φυτά που είναι μικρά και μεγαλώνουν με χαμηλό ή υπερβολικά υψηλό φωτισμό, είναι πιθανότερο να αναπτύξουν αρσενικά λουλούδια. Ο λόγος ίσως να σχετίζεται με τους πόρους που έχει στην διάθεσή του το φυτό. Απαιτείται μεγάλη ποσότητα ενέργεια για να κρατηθεί και να ωριμάσει μια κάψουλα με σπόρους κατά την διάρκεια της περιόδου αδράνειας τον χειμώνα, έτσι έχει νόημα πως τα μεγαλύτερα μόνο φυτά που μεγαλώνουν στις καλύτερες συνθήκες θα αναπτύξουν θηλυκά λουλούδια.

Οι ορχιδέες Κυκνόχες προσαρμόστηκαν στην φύση, ώστε να μεγαλώνουν σε περιοχές με υγρό καλοκαίρι και ξηρό χειμώνα. Τα φυτά ξεκινούν την περίοδο ανάπτυξης κατά τις αυξανόμενης διάρκειας ανοιξιάτικες ημέρες και βρίσκονται σε ενεργή ανάπτυξη τους υγρούς καλοκαιρινούς μήνες. Η ανθοφορία εμφανίζεται κατά τις μειωμένης διάρκειας ημέρες του φθινοπώρου που συνοδεύονται από την ελαχιστοποίηση των βροχοπτώσεων. Την ίδια περίοδο αρχίζουν να προετοιμάζονται για την περίοδο αδράνειας ρίχνοντας τα φύλλα τους. Η φυλλοβολία είναι ο τρόπος που τα φυτά αυτά προσαρμόστηκαν στο να διατηρούν υγρασία και να επιβιώνουν μέχρι την άνοιξη. Ελάχιστες ορχιδέες περνούν τόσο δραματικές αλλαγές βασισμένες στην εποχικότητα των περιβαλλοντολογικών συνθηκών, αλλά μόλις κατανοήσετε τις απαιτήσεις τους και προσαρμόσετε την καλλιέργειά τους, οι Κυκνόχες θα είναι από τις πλέον ανταποδοτικές ορχιδέες της συλλογής σας.

Ένας οδηγός φροντίδας ανά εποχή που εξομοιώνει το φυσικό βιότοπο των Κυκνόχες, θα δώσει τα καλύτερα δυνατά αποτελέσματα. Ας δούμε πως μπορούμε να μάθουμε από την φύση και να προσαρμόσουμε τις συνθήκες καλλιέργειας που ταιριάζουν στις ανάγκες τους.

Άνοιξη

Οι Κυκνόχες αρχίζουν να αναπτύσσονται κατά τις αυξανόμενης διάρκειας ανοιξιάτικες ημέρες. Νέες αναπτύξεις αναδύονται από την βάση των παλιότερων ψευδοβολβών (πλέον άφυλλοι). Στην φύση, η ανάπτυξη της νέας ανάπτυξης συμβαίνει πριν από την περίοδο των βροχών, έτσι το φυτό δεν χρειάζεται πότισμα κατά την διάρκεια αυτής της αρχικής φάσης ανάπτυξης. Μετά από έναν περίπου μήνα, η νέα ανάπτυξη θα εμφανίσει ρίζες. Μόλις οι ρίζες φθάσουν σε μήκος 8-12εκ, είναι καιρός να αρχίσετε να ποτίζετε και να λιπαίνετε. Επιτρέψτε μου να τονίσω: Περιμένετε να ξεκινήσετε το πότισμα μέχρι οι νέες ρίζες να είναι 8-12εκ. Από την εμπειρία μου κατέληξα πως η αναμονή της έναρξης ποτίσματος δεν είναι εύκολη, μιας και το φυσικό ένστικτο είναι να αρχίσει κανείς να ποτίζει μόλις δει την νέα ανάπτυξη. Παρόλα αυτά, έμαθα μέσω προσπαθειών και λαθών πως καθυστερώντας το πότισμα αυτή την αρχική περίοδο ανάπτυξης, θα έχει ως αποτέλεσμα την παραγωγή περισσότερων ριζών, το οποίο είναι και σημαντικό για την επιτυχία του φυτού τον επόμενο χρόνο. Οι ρίζες των κυκνόχες παρακμάζουν κατά την χειμερινή αδράνεια και τον επόμενο χρόνο δεν είναι τόσο αποτελεσματικές στην απορρόφηση υγρασίας και θρεπτικών συστατικών. Περιμένοντας μέχρι οι ρίζες να είναι 8-12εκ. εγγυάται πως οι νέες ρίζες θα αναπτυχθούν στο μέγιστο των δυνατοτήτων τους.

Καλοκαίρι

Με τις νέες ρίζες επαρκώς ανεπτυγμένες και με το πότισμα και την λίπανση να έχουν ξεκινήσει, τα φυτά εισέρχονται σε μια περίοδο ταχύτατης ανάπτυξης. Οι νέοι ψευδοβολβοί μεγαλώνουν και ωριμάζουν γρήγορα… σχεδόν μπορείτε να δείτε τα φυτά να μεγαλώνουν. Στην φύση αυτή είναι η περίοδος των βροχοπτώσεων, όπου και βρέχει σχεδόν καθημερινά και τα φυτά έχουν εξελιχθεί να αξιοποιούν την συνεχόμενη υγρασία. Στις περισσότερες περιπτώσεις θα χρειαστεί να ποτίζετε 2 ή τρεις φορές την εβδομάδα. Ένα ισορροπημένο λίπασμα (πχ 20-20-20) συστήνεται σε δόση 5γρ. ανά 4 λίτρα νερού). Δυνατό επίπεδο φωτός σαν τις κατλέγιες ή και λίγο περισσότερο, θα βοηθήσει να παραχθούν γερές νέες αναπτύξεις και καλές ανθοφορίες.

Φθινόπωρο

Οι κυκνόχες έχουν αναπτύξει πλήρως τους ψευδοβολβούς τους μέχρι τώρα και είναι καιρός να απολαύσετε τους καρπούς των κόπων σας καθώς ξεκινά η περίοδος ανθοφορίας. Στην φύση, με την έναρξη των μικρότερης διάρκειας ημερών το φθινόπωρο και το τέλος των βροχοπτώσεων, οι κυκνόχες έχουν ολοκληρώσει τον κύκλο ανάπτυξης. Οι ψευδοβολβοί αρχίζουν να σκληραίνουν προετοιμαζόμενοι για αδράνεια. Είναι πλέον καιρός να μειώσετε το πότισμα στο μισό από όσο το καλοκαίρι και να σταματήσετε την λίπανση. Ο γενικός κανόνας είναι να μειώσετε το πότισμα στο μισό και να σταματήσετε την λίπανση στα μέσα Νοέμβρη για το βόρειο ημισφαίριο (μέσα Μάη για το νότιο).

Χειμώνας

Αυτή είναι η εποχή που στην φύση ξεκινά η αδράνεια. Η αρχή του χειμώνα σηματοδοτεί το τέλος των βροχών και τα φυτά αντιδρούν ρίχνοντας τα φύλλα τους και αδρανώντας. Τα πρώτα σημάδια της αδράνειας στα φυτά της συλλογής σας θα είναι το κιτρίνισμα των άκρων από τα χαμηλότερα φύλλα. Λίγο μετά, ολόκληρο το φύλο θα κιτρινίσει και θα πέσει. Αυτή η απουσία φύλλων θα συνεχίσει προς τα πάνω μέχρι να πέσουν όλα. Μέχρι το τέλος του Δεκέμβρη τα περισσότερα φύλλα θα πρέπει να έχουν κιτρινίσει και πέσει. Αν όχι, θα πρέπει να ενθαρρύνετε την αδράνεια σταματώντας το πότισμα.

Δυο λόγια για την αδράνεια

Η έναρξη της περιόδου αδράνειας προκαλείται από παράγοντες όπως η ωριμότητα του ψευδοβολβού, η μείωση της διάρκειας της ημέρας, ψυχρότερες ημερήσιες/νυχτερινές θερμοκρασίες, μείωση των βροχοπτώσεων (πότισμα) και απουσία βροχωπτόσεων (ποτίσματος). Στις περισσότερες περιοχές η αδράνεια θα επέλθει φυσικά. Παρόλα αυτά σε θερμές/ζεστές περιοχές ή σε καλλιέργεια κάτω από τεχνητό φωτισμό, η αδράνεια κάποιες φορές πρέπει να επέλθει με το ζόρι. Ανακάλυψα πως σταματώντας το πότισμα στο τέλος Δεκέμβρη, ανεξάρτητα από τον αριθμό πράσινων φύλλων, βοηθά στο να ξεκινήσει η αδράνεια. Η διαδικασία αυτή είναι σημαντική διότι τα φυτά χρειάζονται να αδρανήσουν ως ένα απαραίτητο μέρος του κύκλου της ανάπτυξής τους. Όσο πιο σύντομα αρχίσουν να αδρανούν, τόσο πιο σύντομα θα αρχίσουν την νέα τους ανάπτυξη την άνοιξη. Επιζητούμε η νέα ανάπτυξη να ξεκινήσει όσο το δυνατόν συντομότερα την άνοιξη ώστε να εξασφαλίσουμε μια μακρά καλοκαιρινή περίοδο ανάπτυξης και να έχουμε την καλύτερη ανθοφορία.

Μοναδικά χαρακτηριστικά των κυκνόχες

Είναι πολύ συχνό φαινόμενο στις μεγάλες κυκνόχες με 4-5 ψευδοβολβούς, να ζαρώνει και να μαραίνεται ο παλαιότερος όταν αναπτύσσεται καινούριος. Αυτό μπορεί να είναι ανησυχητικό, αλλά είναι στην φύση των φυτών. Ένας τρόπος για να μην χάσετε τους παλιούς ψευδοβολβούς είναι να χωρίσετε το φυτό σας μόλις έχει 4 σε δύο τμήματα των δύο ψευδοβολβών. Αυτή η πρακτική θα σας βοηθήσει να αυξήσετε την συλλογή σας και να έχετε υλικό για να ανταλλάξετε με τους φίλους σας.

Θερμοκρασία

Κατά την ενεργή ανάπτυξη του καλοκαιριού, όταν ποτίζετε και λιπαίνετε, οι ιδανικές θερμοκρασίες κατά την διάρκεια της ημέρας είναι 24-35C και 16-24C την νύχτα. Τον χειμώνα, κατά την φάση αδράνειας, η ημερήσια θερμοκρασία θα πρέπει να κυμαίνεται μεταξύ 16-24C, με την νυχτερινή θερμοκρασία μεταξύ 13-18C.

Υγρασία

Οι κυκνόχες θα βοηθηθούν στην ανάπτυξή τους, αν η σχετική υγρασία είναι μεταξύ 50-80% καθ’ όλο το έτος.

Η καλή κυκλοφορία του αέρα όπως και με πολλές ορχιδέες θα βοηθήσει. Αν τις μεγαλώνετε σε θερμοκήπιο, χρησιμοποιήστε ανεμιστήρες. Κρεμώντας τα φυτά παρέχετε την μέγιστη κυκλοφορία αέρα και συχνά πάνε καλύτερα σε κρεμαστά καλάθια.

Φως

Οι Κυκνόχες αναπτύσσονται καλύτερα σε φωτεινότητα παρόμοια με αυτή των κατλέγια, περίπου 2.500 – 4.000 foot candles. Σε πολλά μέρη, οι κυκνόχες μπορούν να μεγαλώσουν έξω κατά το καλοκαίρι κάτω από ένα δίχτυ σκίασης 60%.

Λίπανση

Λιπαίνετε όσο αναπτύσσονται ενεργά, χρησιμοποιήστε 5γρ από το αγαπημένο σας λίπασμα ανά 4 λίτρα σε κάθε πότισμα.

Υπόστρωμα

Ως υπόστρωμα καλλιέργειας νεαρών και ώριμων φυτών μέχρι και σε γλάστρες 12.5 εκ, προτιμώ να χρησιμοποιώ σφάγνα Νέας Ζηλανδίας, με το 1/3 του πάτου να έχει κομμάτια πολυεστερίνης. Προτιμώ τις πλαστικές γλάστρες, παρόλα αυτά οι πήλινες γλάστρες και τα κρεμαστά καλάθια δουλεύουν το ίδιο καλά. Οι κυκνόχες δεν πρέπει να φυτεύονται σε μεγαλύτερες γλάστρες από όσο χρειάζονται και είναι σημαντικό να επιλέξετε το μέγεθος της γλάστρας που να επιτρέπει το πολύ δύο ακόμη χρόνια ανάπτυξης.

Μεταφύτευση και χώρισμα

Είναι καλύτερα να γίνεται μόλις εμφανίζεται η νέα ανάπτυξη μόλις αρχίζει και πριν αρχίσουν να αναπτύσσονται νέες ρίζες. Ακόμη και μετά από μεταφύτευση να θυμάστε να μην ποτίζετε μέχρι να έχουν μεγαλώσει καλά οι νέες ρίζες 8-12εκ. Σε αντίθεση με τις περισσότερες ορχιδέες οι κυκνόχες ευδοκιμούν και σε τμήματα των 2 ψευδοβολβών. Το χωρίσματα γίνονται κόβοντας μεταξύ των ψευδοβολβών με ένα αποστειρωμένο εργαλείο.

Οι κυκνόχες μπορούν να μολυνθούν από τους κοινούς ιούς των ορχιδέων, ως προφύλαξη: μεταχειρίζομαι προσεκτικά το κάθε φυτό ώστε να αποφύγω τυχών εξάπλωση ιών. Όταν μεταφυτεύεται, χρησιμοποιείτε γάντια μιας χρήσεων και τα οποία να αλλάζετε μεταξύ φυτών, να αποστειρώνετε τα εργαλεία κοπής, να χρησιμοποιείτε νέες γλάστρες και να αλλάζετε ακόμη και την εφημερίδα κάτω από το κάθε φυτό που μεταφυτεύετε.

Γνωρίστε τον Συγγραφέα: Ο Φρεντ Κλαρκ διατηρεί το θερμοκήπιο ορχιδέων, Sunset Valley Orchids, το οποίο και είναι αφοσιωμένο στην δημιουργία υβριδίων και την αναπαραγωγή επιλεγμένων βοτανικών ειδών για τους φίλους των ορχιδέων. Καλλιεργεί ορχιδέες εδώ και 35 χρόνια και ασχολείται με τον υβριδισμό τους τα τελευταία 30. Είναι καλλιεργητής γεμάτος πάθος και η ευρεία περιέργειά του για τις ορχιδέες ποικίλει. Πρόσφατα δημιούργησε το υβρίδιο Fredclarkeara after Dark (Mo. painted Desert × Ctsm. Donna Wise), το οποίο και άνθισε με τα “πιο μαύρα λουλούδια που είδε ποτέ κανείς”. Η συγκεκριμένη διασταύρωση έχει λάβει οκτώ FCC, 8 AM και το πολυπόθητο Award of Distinction όταν επέδειξε τα λουλούδια για πρώτη φορά.

Φωτογραφίες του Φρεντ Κλαρκ και Wikimedia. Το άρθρο αυτό αποδόθηκε και δημοσιεύθηκε πρώτη φορά στα ελληνικά από το MyOrchid με άδεια του συγγραφέα. Το πρωτότυπο αγγλικό κείμενο πρωτοδημοσιεύθηκε στο περιοδικό “Orchids” της American Orchid Society. Βραβευμένες ποικιλίες ορχιδέων του Φρεντ Κλαρκ συμπεριλαμβανομένου του Fdk After Dark, διατίθενται περιοδικά μέσω του καταστήματος.