Προστατευόμενες Ορχιδέες και Εμπόριο

Στο MyOrchid.gr αγαπάμε τις ορχιδέες, τόσο τα υβρίδια όσο και τα βοτανικά είδη. Συνεργαζόμαστε με επιλεγμένα φυτώρια και θερμοκήπια, ακολουθώντας μια σειρά από κανόνες και διαδικασίες ελέγχου που εγγυώνται την προστασία των σπάνιων ορχιδέων.

Ιστορική Αναδρομή

Τον λεγόμενο χρυσό αιώνα της δενδροκηποκομίας, κυνηγοί ορχιδέων εξερευνούσαν κάθε γωνιά της γης. Επέστρεφαν από τα ταξίδια τους, όχι μόνο με πολλές περιπέτειες να διηγηθούν σε αναγνώσματα της εποχής, αλλά και πολλές εξωτικές ορχιδέες, ξεριζωμένες από το φυσικό τους περιβάλλον, που έβρισκαν γρήγορα μια θέση σε συλλογές βοτανικών κήπων ή ευγενών και πλούσιων ιδιωτών συλλεκτών. Το γεγονός πως πολλά είδη ορχιδέων έχουν στο όνομα τους επίθετα ευγενών ή πλουσίων, είναι μια μικρή ένδειξη για το πελατολόγιο της τότε εποχής. Το δυστύχημα σε αυτή την ιστορική περίοδο ήταν πως το μεγαλύτερο μέρος από αυτά τα φυτά μαραίνονταν στα θερμοκήπια-φούρνους της Βικτωριανής Αγγλίας κυρίως, μιας και οι βοτανολόγοι δεν γνώριζαν ακόμη τον σωστό τρόπο καλλιέργειας των φυτών.

Πολλά είδη ορχιδέας έφτασαν κοντά στην εξαφάνιση ή και εξαφανίστηκαν από την εκτεταμένη συλλογή και εμπορία τους. Ευτυχώς κάποια από αυτά, επανεμφανίστηκαν χρόνια μετά σε άλλες περιοχές. Η βιομηχανική επανάσταση, έφερε μαζί της βήματα προόδου στην παραγωγή κάποιων υλικών αγαθών, μεταξύ των οποίων και το γυαλί. Έτσι τα θερμοκήπια από πολυτέλεια των ευγενών και πλουσίων άρχισαν να γίνονται και χόμπυ της λεγόμενης αστικής τάξης. Αρχικά κύριοι και κυρίες της καλής κοινωνίας και αργότερα χαμηλότερα στρώματα έκαναν τα πρώτα βήματα τους στην καλλιέργεια εξωτικών ορχιδέων. Οι κυνηγοί έκαναν χρυσές δουλειές.

Ανάπτυξη Τεχνολογιών

Μια θετική εξέλιξη αποτέλεσε το γεγονός της ανακάλυψης του τρόπου αναπαραγωγής της ορχιδέας μόλις το 1849 από τον David Moore, ο οποίος και πρώτος κατάφερε αναπαραγωγή ορχιδέας σε συνθήκες καλλιέργειας. Χρειάστηκε άλλος μισός αιώνας μέχρι το 1899 για να πραγματοποιηθεί η πρώτη συμβιωτική αναπαραγωγή ορχιδέας σε ελεγχόμενες συνθήκες δοκιμαστικού σωλήνα, από τον Noel Bernard. Πρακτικά η συγκεκριμένη περίπτωση αποτελεί και την πρώτη ιστορικά καλλιέργεια φυτού in vitro. Το επόμενο επιστημονικό άλμα έλαβε χώρα το 1921 από τον Lewis Knudson, ο οποίος και ανέπτυξε την μέθοδο ασυμβιωτικής αναπαραγωγής ορχιδέας, μια καινοτομία που αποτέλεσε προπομπό και βάση για όλη την σύγχρονη βιοτεχνολογία.

Η ασυμβιωτική μέθοδος αναπαραγωγής και κυρίως η μεταγενέστερη μέθοδος της μικροκαλιέργειας φυτικού ιστού, κατέστησαν τις ορχιδέες μαζικά διαθέσιμες με σταθερή ανάπτυξη της αγοράς αλλά και ραγδαία μείωση του λαθρεμπορίου. Οι φίλοι των ορχιδέων άρχισαν να έχουν πρόσβαση σε ολοένα και πιο πολύπλοκα υβρίδια που για να είναι πανομοιότυπα και μαζικά εμπορεύσιμα ήταν προϊόντα καλλιέργειας σε δοκιμαστικό σωλήνα. Στις μέρες μας η συντριπτική πλειοψηφία των εμπορικά διαθέσιμων ορχιδέων (περισσότερο από 85% της συνολικής αγοράς) είναι υβρίδια Φαλαινόψις. Άλλα ευρέως διαδεδομένα υβρίδια ανήκουν στα γένη των Κυμπίντιουμ, Ντεντρόμπιουμ και Βάντα.

Διεθνείς Συνθήκες Προστασίας

Αν και μικρή, η αγορά των βοτανικών ειδών γνωρίζει εκ νέου φίλους που ολοένα και αυξάνονται. Η παράνομη συλλογή από την φύση έχει μειωθεί πάρα πολύ, παρόλα αυτά υπάρχει. Για τον λόγο αυτό πολλές ορχιδέες συμπεριλαμβάνονται στις λίστες διεθνών συμβάσεων προστασίας γνωστές και ως CITES (CONVENTION ON INTERNATIONAL TRADE IN ENDANGERED SPECIES OF WILD FAUNA AND FLORA). Οι περισσότερες κυβερνήσεις του κόσμου (συμπεριλαμβανομένης φυσικά της Ελληνικής αλλά και της Ευρωπαϊκής Ένωσης συλλογικά) έχουν υπογράψει τις σχετικές συνθήκες προστασίας απειλούμενων με εξαφάνιση ή προστατευόμενων φυτών και ζώων. Ανάλογα με την κατηγορία στην οποία βρίσκεται στους σχετικούς πίνακες το κάθε φυτό, απαγορεύεται ή επιτρέπεται η διακίνηση και εμπορία του.

Πρακτικά όλες οι ορχιδέες ανήκουν στον πίνακα 2 με μερικές να βρίσκονται στο πίνακα 1 των σχετικών οργανισμών. Έτσι απαγορεύεται η διακίνηση και το εμπόριο τους. Στα τελωνεία κάθε χώρας, ειδικά καταρτισμένο προσωπικό ελέγχει την κάθε εισαγωγή ως προς το είδος και τα συνοδευτικά έγγραφα και σε περιπτώσεις παρανόμων εισαγωγών φυτών τα κατάσχει και η δικαιοσύνη τιμωρεί τον υπεύθυνο.

Εξαιρούνται από CITES:

Τα τεχνητώς πολλαπλασιαζόμενα υβρίδια των γενών Cymbidium, Dendrobium, Phalaenopsis και Vanda.

Σπέρματα (συμπεριλαμβανομένων χεδρώπων Orchidaceae), σπόρια και γύρη (συμπεριλαμβανομένου του γυρεομάγματος). Τα λεγόμενα πολίνια.

Σπερμοφυείς καλλιέργειες ή καλλιέργειες ιστών in vitro, σε στερεό ή υγρό περιβάλλον, μεταφερόμενες εντός αποστειρωμένων δοχείων. Οι λεγόμενες φλάσκες.

Δρεπτά άνθη τεχνητώς πολλαπλασιαζόμενων φυτών, και

Καρποί και μέρη και παράγωγα αυτών εγκλιματισμένων ή τεχνητώς πολλαπλασιαζόμενων φυτών του γένους Vanilla (Orchidaceae). Το γνωστό μπαχαρικό που χρησιμοποιούμε στην ζαχαροπλαστική.

Έλεγχος

Οποιαδήποτε ορχιδέα που αποτελεί βοτανικό είδος, περνά από τα τελωνεία μόνο εφόσον συνοδεύεται από ειδικό πιστοποιητικό CITES, το οποίο έχει εκδοθεί από ελεγκτικές αρχές του κράτους εξαγωγής και πιστοποιεί την τεχνητή τους παραγωγή.Επιπλέον χρειάζεται και άδεια εισαγωγής από την χώρα υποδοχής. Τα μέτρα αυτά καθιστούν πολύ δύσκολη την διακίνηση παρανόμως μαζεμένων από την φύση ορχιδέων.

Κακές Πρακτικές

Μια αναζήτηση σε σελίδες δημοπρασιών, θα σας δώσει πολλά αποτελέσματα με πωλήσεις ορχιδέων από Μαλαισία, Ταϊλάνδη ή Κίνα στις οποίες και αναγράφεται πως η έκδοση CITES δεν συμπεριλαμβάνεται στην τιμή. Μια υποσημείωση “επικοινωνήστε μαζί μας αν θέλετε πιστοποιητικό CITES” κρατά την αγγελία στα όρια της νομιμότητας. Με μέσο κόστος έκδοσης του συγκεκριμένου πιστοποιητικού τα 30 Ευρώ (ανάλογα με την χώρα) για φυτά που προσφέρονται για 5-10 δολάρια… οι περισσότεροι απλά παρανομούν, εισάγοντας φυτά με ταχυδρομικές αποστολές (εκ των οποίον η πλειοψηφία κατάσχεται στα τελωνεία). Φυσικά οι περισσότεροι πωλητές έχουν με μικρά γράμματα μια ενημέρωση πως δεν ευθύνονται για τελωνειακούς δασμούς και κατασχέσεις…

Ακόμη και αν τα φυτά των δημοπρασιών, προέρχονται όντως από τεχνητή καλλιέργεια σε φυτώρια-θερμοκήπια, η συνοδεία τους από πιστοποιητικά είναι απαραίτητη και οποιαδήποτε εισαγωγή τους χωρίς αυτά, είναι παράνομη! Επιπλέον, για μια εισαγωγή φυτών από το εξωτερικό χρειάζονται ειδικές άδειες εισαγωγής από τις αρμόδιες αρχές (για οποιοδήποτε φυτό). Στην Ελλάδα και γενικά μεταξύ των κρατών μελών της Ευρωπαικής Ένωσης, υπάρχουν συνθήκες ελεύθερης διακίνησης. Με λίγα λόγια, είναι αποδεκτή η εισαγωγή φυτών χωρίς άδεια εντός Ευρωπαϊκής Ένωσης αλλά εκτός αυτής ο νόμος ορίζει την έκδοση άδειας εισαγωγής. Τέλος για οποιαδήποτε εισαγωγή εκτός Ευρωπαϊκής Ένωσης, τα φυτά πρέπει επιπλέον να συνοδεύονται από πιστοποιητικά φυτο-υγείας. Ειδικές υπηρεσίες σε κάθε χώρα (πχ το Υπουργείο Γεωργίας και κάποια τμήματα νομαρχιών), διαθέτουν ειδικούς γεωπόνους που ελέγχουν τα προς εξαγωγή φυτά. Τα έγγραφα φυτο-υγείας είναι και αυτά απαραίτητα για να περάσει κάποιο φυτό από τελωνείο.

Μερικές Συμβουλές:

Μην αγοράζετε ορχιδέες από σελίδες δημοπρασιών. Παρόλα αυτά, αν τελικώς αποφασίσετε να το κάνετε, ανάλογα με την χώρα προέλευσης φροντίστε για την έκδοση άδειας εισαγωγής, πιστοποιητικού CITES και πιστοποιητικού φυτο-υγείας.

Μην αγοράζετε ορχιδέες από ιδιώτες στο ίντερνετ. Βεβαιωθείτε πως ο πωλητής είναι μια νόμιμη εταιρία ή επαγγελματίας και όχι κάποιος που πουλά παρανόμως φυτά χωρίς έκδοση αποδείξεων. Η έλλειψη αποδείξεων πώλησης εκτός από φορολογικό αδίκημα είναι και ένδειξη πως ίσως οι ορχιδέες αποκτήθηκαν με παράνομο τρόπο.

Χρήσιμοι Σύνδεσμοι:

CITES, Λίστα CITES πίνακες 1,2 & 3 (περιλαμβάνει και τις ορχιδέες), Ελληνικό Υπουργείο Περιβάλλοντος Ενέργειας και Κλιματικής Αλλαγής, Οδηγίες ΥΠΕΚΑ για Ορχιδέες. Orchid Conservation International.