Νεράιδες Ορχιδέες

“Ο κόσμος είναι πολύ παλιός, μα κάθε Άνοιξη, ξανανιώνει και οι νεράιδες τραγουδούν” Κάπως έτσι ξεκινούσε το ποίημα ‘Ανοιξιάτικη Μαγεία’ στην εισαγωγή του βιβλίου ‘Οι νεράιδες των λουλουδιών της Άνοιξης’ έκδοσης του 1923. Συγγραφέας  και ζωγράφος του βιβλίου ήταν η Αγγλίδα Cicely Mary Barker (1895-1973). Σε μια σειρά από βιβλία της, ζωγράφισε νεράιδες εμπνευσμένες από λουλούδια και έγινε εν μέρη αιτία για την δημοτικότητα που γνώρισαν αυτά τα μυθικά πλάσματα στην τέχνη, με θερμούς οπαδούς ακόμη και στις μέρες μας.

Η C.M. Barker στα νεανικά της χρόνια 1920

Μέσα στις πολλές της ζωγραφιές και ποιήματα ήταν και μια σειρά με νεράιδες των λουλουδιών για κάθε γράμμα της αλφαβήτου, με το όνομα κάθε νεράιδας να αρχίζει και από ένα άλλο γράμμα. Στο “Ο” συναντούμε όχι γενικά τις ορχιδέες αλλά το είδος που έδωσε και το όνομα στην οικογένεια των φυτών. Δεν είναι άλλη από μια ορχιδέα Όρχις η οποία συνοδευόταν από το ποίημα “Το Τραγούδι της Νεράιδας Ορχιδέας”. Παραθέτω το πρωτότυπο κείμενο.

The Song of The Orchid Fairy

“Κάποιες στα θερμοκήπια, άλλες σε μέρη μακρινά, μα η παλιά μοβ ορχιδέα, μένει σε λιβάδια αγγλικά”. Σε ελεύθερη μετάφραση. Πολλά από τα είδη Όρχις φυσικά μένουν σε λιβάδια ελληνικά…

The families of orchids,
they are the strangest clan,
with spots and twists resembling
a bee, or fly, or man;
And some are in the hot-house,
and some in foreign lands,
But Early Purple Orchids
in English pasture stands.

He loves the grassy hill-top,
he breathes the April air;
He knows the baby rabbits,
he knows the Easter hare,
The nesting of the skylarks,
the bleat of lambkins too,
The cowslips, and the rainbow,
the sunshine, and the dew.

O orchids of the hot-house,
what miles away you are!
O flaming tropic orchids,
how far, how very far!

Η Cicely σαν παιδί μεγάλωσε με νταντά, γκουβερνάντα και μάγειρα που της ετοίμαζε ειδικό φαγητό. Ο λόγος ήταν πως ως παιδί ήταν επιληπτική. Περνούσε τον περισσότερο χρόνο της στο κρεβάτι διαβάζοντας βιβλία με ζωγραφιές. Αργότερα παρακολούθησε μαθήματα ζωγραφικής δι’ αλληλογραφίας, με τους γονείς της να την φροντίζουν στο σπίτι και αργότερα να αναλαμβάνει την φροντίδα της η κατά δύο χρόνια μεγαλύτερη αδερφή της.

…

Πολλές φορές παρά την δουλειά που κάνουν οι βοτανολόγοι για την αναγνώριση ειδών, την ονομασία τους και την κατηγοριοποίηση τους, εμείς οι απλοί άνθρωποι αναφερόμαστε σε κάποια είδη με το λεγόμενο “κοινό” τους όνομα. Όπως λοιπόν το Antirrhinum majus είναι το γνωστό σε όλους μας λουλούδι “σκυλάκι” έτσι και μια ορχιδέα ονομάζεται στον δυτικό κόσμο “Ορχιδέα Νεράιδα” ή “Πέδιλο της Νεράιδας”.

wikimedia commons – Photo courtesy of Walter Siegmund

Ο λόγος για την ορχιδέα Calypso bulbosa η οποία φύεται σχεδόν σε όλο το βόρειο  ημισφαίριο κοντά στον αρκτικό κύκλο. Συγκεκριμένα στον Καναδά, τις βόρειες πολιτείες των Η.Π.Α., την Σκανδιναβία, το βόρειο ευρωπαϊκό τμήμα της Ρωσίας, την ανατολική Σιβηρία και την βόρεια Ιαπωνία. Το άνθος της, που μοιάζει με φτερωτή νεράιδα, είναι και αυτό που της χάρισε την ονομασία, ενώ ο σάκος που σχηματίζει (όπως και στα Paphiopedilum) μοιάζει με πέδιλο.

Φύεται σε απομονωμένα σημεία δασών με κωνοφόρα και δεν αντιδρά καλά σε ενοχλήσεις. Η τάση του για απομόνωση και “κάλυψη” δίνει και το όνομα του είδους. Δεν επιζεί σε μεταφύτευση λόγω των εύθραυστων ριζών του, ενώ για να φυτρώσει χρειάζεται η συμβίωση με κάποια μυκόριζα όπως συνηθίζεται με τις ορχιδέες. Έχει μόνο ένα φύλλο και συνεχίζει να είναι μερικώς μυκοεταιροτροφικό οπότε και χρειάζεται την παρουσία του μύκητα σε όλη την ζωή του. Σε πολλές περιοχές αποτελεί προστατευόμενο είδος .

wikimedia commons – Photo Courtesy of Walter Siegmund

Οι βολβοειδείς σωλήνες του, που καταλήγουν στις ρίζες, του χαρίζουν και το δεύτερο συνθετικό του ονόματός του και αποτελούσαν τρόφιμο για τους βόρειους ιθαγενείς Αμερικάνους. Σύμφωνα με την “Ιθαγενή Αμερικανική Εθνοβοτανική” του  Moerman. D. καταναλωνόταν επίσης ως αντισπασμωδικό σε ήπιες μορφές επιληψίας.

Αν και δεν είμαι γιατρός γνωρίζω πως πολλά φάρμακα παρασκευάζονται από φυτά και σε πολλές περιπτώσεις (όσο και αν η σύγχρονη ιατρική τείνει να καταργήσει την χρήση τους) πολλά βότανα έχουν αποδεδειγμένη δράση και λιγότερες παρενέργειες από πολλά κοινά φάρμακα. Σαν απλός συντάκτης αυτού του άρθρου δεν μπορώ παρά να αναρωτηθώ: μήπως και η Cicely θα μπορούσε να είχε βοηθηθεί στην υγεία της από κάποια άλλη Νεράιδα Ορχιδέα.

wikimedia commons – Photo courtesy of Jerry Friedman