Άρθρα / MyOrchid.gr

Η Λίστα του Σάντερ

Συνοπτική Βιογραφία

Frederick Sander (1847-1920)

Ο Henry Frederick Conrad Sander (Heinrich Friedrich Conrad Sander) γεννήθηκε στην Γερμανία και μετοίκισε στην Αγγλία σε ηλικία 20 ετών, προκειμένου να εργασθεί σε αγγλικά φυτώρια. Στο κατάστημα εμπορίας σπόρων της James Carter & Co., γνώρισε τον Benedict Roezl, τον οποίο και έπεισε να συλλέγει ορχιδέες για λογαριασμό του. Ο Sander ίδρυσε την δική του εταιρεία στο St Albans του Hertfordshire και όσο προχωρούσε η δεκαετία του 1870 απέκτησε μεγάλη φήμη για την ποικιλία και την ποιότητα των συλλογών του. Στις δεκαετίες 1880 και 1890, η εταιρεία του ίδρυσε υποκαταστήματα στο New Jersey και το Βέλγιο. Εξέδωσε ένα πελώριο εικονογραφημένο βιβλίο για ορχιδέες, και το ονόμασε Reichenbachia, προς τιμήν του Γερμανού ορχιδολόγου Heinrich Gustav Reichenbach. Πριν τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο, η εταιρεία του άρχισε να διατηρεί έναν κατάλογο από υβρίδια ορχιδέων και της γενεαλογίας τους, αυτή η λίστα τελικώς -μετά το κλείσιμο του φυτωρίου του στο St Albans- αναλύφθηκε από την Royal Horticulture Society. Σήμερα ονομάζεται “The International Orchid Register” (Το Διεθνές Αρχείο Ορχιδέων) και συνεχίζει να φέρει το όνομα “Sander’s list of Orchid Hybrids” (Η Λίστα του Sader με τα Υβρίδια Ορχιδέων)

Στις μέρες μας

Το International Orchid Register, είναι ένας κατάλογος που με την ευθύνη της RHS καταγράφει κάθε νέο υβρίδιο ορχιδέων. Το intenret έχει απλοποιήσει τα πράγματα, αντί να πρέπει κανείς να αγοράζει τις λίστες και να σπαταλά ώρες προσπαθώντας να εντοπίσει την καταγωγή ενός υβριδίου, μπορεί εύκολα να βρει όλες τις απαιτούμενες πληροφορίες. Βλέποντας κανείς το όνομα μιας ορχιδέας μπορεί να διενεργήσει αναζήτηση με βάση το Γένος (Genus) και το Επίθετο (Grex). Για παράδειγμα, βλέποντας κανείς στο κατάστημά μας το Paphiopedilum Clair de Lune θα ανακτήσει τις εξής πληροφορίες:

Εκτός από την αναζήτηση της καταγωγής ενός υβριδίου, μπορεί κανείς επιλέγοντας “Parentage Search” (Γονεϊκή Αναζήτηση) να εισάγει τα ονόματα δύο ορχιδέων και να δει το όνομα του υβριδίου που παράγεται από την διασταύρωσή τους (φυσικά όταν αυτή η διασταύρωση είναι υπαρκτή και καταγεγραμμένη).

Για παράδειγμα, η Psychopsis krameriana όταν διασταυρωθεί με την Psychopsis papilio, δίνει το υβρίδιο Psychopsis Kalihi. Πως λέγεται η εκ νέου διασταύρωση της Psychopsis papilio με την Psychopsis Kalihi; Αν βρήκατε την απάντηση, μπορείτε να θαυμάσετε και μερικές φωτογραφίες.

Προστατευόμενες Ορχιδέες και Εμπόριο

Στο MyOrchid.gr αγαπάμε τις ορχιδέες, τόσο τα υβρίδια όσο και τα βοτανικά είδη. Συνεργαζόμαστε με επιλεγμένα φυτώρια και θερμοκήπια, ακολουθώντας μια σειρά από κανόνες και διαδικασίες ελέγχου που εγγυώνται την προστασία των σπάνιων ορχιδέων.

Ιστορική Αναδρομή

Τον λεγόμενο χρυσό αιώνα της δενδροκηποκομίας, κυνηγοί ορχιδέων εξερευνούσαν κάθε γωνιά της γης. Επέστρεφαν από τα ταξίδια τους, όχι μόνο με πολλές περιπέτειες να διηγηθούν σε αναγνώσματα της εποχής, αλλά και πολλές εξωτικές ορχιδέες, ξεριζωμένες από το φυσικό τους περιβάλλον, που έβρισκαν γρήγορα μια θέση σε συλλογές βοτανικών κήπων ή ευγενών και πλούσιων ιδιωτών συλλεκτών. Το γεγονός πως πολλά είδη ορχιδέων έχουν στο όνομα τους επίθετα ευγενών ή πλουσίων, είναι μια μικρή ένδειξη για το πελατολόγιο της τότε εποχής. Το δυστύχημα σε αυτή την ιστορική περίοδο ήταν πως το μεγαλύτερο μέρος από αυτά τα φυτά μαραίνονταν στα θερμοκήπια-φούρνους της Βικτωριανής Αγγλίας κυρίως, μιας και οι βοτανολόγοι δεν γνώριζαν ακόμη τον σωστό τρόπο καλλιέργειας των φυτών.

Πολλά είδη ορχιδέας έφτασαν κοντά στην εξαφάνιση ή και εξαφανίστηκαν από την εκτεταμένη συλλογή και εμπορία τους. Ευτυχώς κάποια από αυτά, επανεμφανίστηκαν χρόνια μετά σε άλλες περιοχές. Η βιομηχανική επανάσταση, έφερε μαζί της βήματα προόδου στην παραγωγή κάποιων υλικών αγαθών, μεταξύ των οποίων και το γυαλί. Έτσι τα θερμοκήπια από πολυτέλεια των ευγενών και πλουσίων άρχισαν να γίνονται και χόμπυ της λεγόμενης αστικής τάξης. Αρχικά κύριοι και κυρίες της καλής κοινωνίας και αργότερα χαμηλότερα στρώματα έκαναν τα πρώτα βήματα τους στην καλλιέργεια εξωτικών ορχιδέων. Οι κυνηγοί έκαναν χρυσές δουλειές.

Ανάπτυξη Τεχνολογιών

Μια θετική εξέλιξη αποτέλεσε το γεγονός της ανακάλυψης του τρόπου αναπαραγωγής της ορχιδέας μόλις το 1849 από τον David Moore, ο οποίος και πρώτος κατάφερε αναπαραγωγή ορχιδέας σε συνθήκες καλλιέργειας. Χρειάστηκε άλλος μισός αιώνας μέχρι το 1899 για να πραγματοποιηθεί η πρώτη συμβιωτική αναπαραγωγή ορχιδέας σε ελεγχόμενες συνθήκες δοκιμαστικού σωλήνα, από τον Noel Bernard. Πρακτικά η συγκεκριμένη περίπτωση αποτελεί και την πρώτη ιστορικά καλλιέργεια φυτού in vitro. Το επόμενο επιστημονικό άλμα έλαβε χώρα το 1921 από τον Lewis Knudson, ο οποίος και ανέπτυξε την μέθοδο ασυμβιωτικής αναπαραγωγής ορχιδέας, μια καινοτομία που αποτέλεσε προπομπό και βάση για όλη την σύγχρονη βιοτεχνολογία.

Η ασυμβιωτική μέθοδος αναπαραγωγής και κυρίως η μεταγενέστερη μέθοδος της μικροκαλιέργειας φυτικού ιστού, κατέστησαν τις ορχιδέες μαζικά διαθέσιμες με σταθερή ανάπτυξη της αγοράς αλλά και ραγδαία μείωση του λαθρεμπορίου. Οι φίλοι των ορχιδέων άρχισαν να έχουν πρόσβαση σε ολοένα και πιο πολύπλοκα υβρίδια που για να είναι πανομοιότυπα και μαζικά εμπορεύσιμα ήταν προϊόντα καλλιέργειας σε δοκιμαστικό σωλήνα. Στις μέρες μας η συντριπτική πλειοψηφία των εμπορικά διαθέσιμων ορχιδέων (περισσότερο από 85% της συνολικής αγοράς) είναι υβρίδια Φαλαινόψις. Άλλα ευρέως διαδεδομένα υβρίδια ανήκουν στα γένη των Κυμπίντιουμ, Ντεντρόμπιουμ και Βάντα.

Διεθνείς Συνθήκες Προστασίας

Αν και μικρή, η αγορά των βοτανικών ειδών γνωρίζει εκ νέου φίλους που ολοένα και αυξάνονται. Η παράνομη συλλογή από την φύση έχει μειωθεί πάρα πολύ, παρόλα αυτά υπάρχει. Για τον λόγο αυτό πολλές ορχιδέες συμπεριλαμβάνονται στις λίστες διεθνών συμβάσεων προστασίας γνωστές και ως CITES (CONVENTION ON INTERNATIONAL TRADE IN ENDANGERED SPECIES OF WILD FAUNA AND FLORA). Οι περισσότερες κυβερνήσεις του κόσμου (συμπεριλαμβανομένης φυσικά της Ελληνικής αλλά και της Ευρωπαϊκής Ένωσης συλλογικά) έχουν υπογράψει τις σχετικές συνθήκες προστασίας απειλούμενων με εξαφάνιση ή προστατευόμενων φυτών και ζώων. Ανάλογα με την κατηγορία στην οποία βρίσκεται στους σχετικούς πίνακες το κάθε φυτό, απαγορεύεται ή επιτρέπεται η διακίνηση και εμπορία του.

Πρακτικά όλες οι ορχιδέες ανήκουν στον πίνακα 2 με μερικές να βρίσκονται στο πίνακα 1 των σχετικών οργανισμών. Έτσι απαγορεύεται η διακίνηση και το εμπόριο τους. Στα τελωνεία κάθε χώρας, ειδικά καταρτισμένο προσωπικό ελέγχει την κάθε εισαγωγή ως προς το είδος και τα συνοδευτικά έγγραφα και σε περιπτώσεις παρανόμων εισαγωγών φυτών τα κατάσχει και η δικαιοσύνη τιμωρεί τον υπεύθυνο.

Εξαιρούνται από CITES:

Τα τεχνητώς πολλαπλασιαζόμενα υβρίδια των γενών Cymbidium, Dendrobium, Phalaenopsis και Vanda.

Σπέρματα (συμπεριλαμβανομένων χεδρώπων Orchidaceae), σπόρια και γύρη (συμπεριλαμβανομένου του γυρεομάγματος). Τα λεγόμενα πολίνια.

Σπερμοφυείς καλλιέργειες ή καλλιέργειες ιστών in vitro, σε στερεό ή υγρό περιβάλλον, μεταφερόμενες εντός αποστειρωμένων δοχείων. Οι λεγόμενες φλάσκες.

Δρεπτά άνθη τεχνητώς πολλαπλασιαζόμενων φυτών, και

Καρποί και μέρη και παράγωγα αυτών εγκλιματισμένων ή τεχνητώς πολλαπλασιαζόμενων φυτών του γένους Vanilla (Orchidaceae). Το γνωστό μπαχαρικό που χρησιμοποιούμε στην ζαχαροπλαστική.

Έλεγχος

Οποιαδήποτε ορχιδέα που αποτελεί βοτανικό είδος, περνά από τα τελωνεία μόνο εφόσον συνοδεύεται από ειδικό πιστοποιητικό CITES, το οποίο έχει εκδοθεί από ελεγκτικές αρχές του κράτους εξαγωγής και πιστοποιεί την τεχνητή τους παραγωγή.Επιπλέον χρειάζεται και άδεια εισαγωγής από την χώρα υποδοχής. Τα μέτρα αυτά καθιστούν πολύ δύσκολη την διακίνηση παρανόμως μαζεμένων από την φύση ορχιδέων.

Κακές Πρακτικές

Μια αναζήτηση σε σελίδες δημοπρασιών, θα σας δώσει πολλά αποτελέσματα με πωλήσεις ορχιδέων από Μαλαισία, Ταϊλάνδη ή Κίνα στις οποίες και αναγράφεται πως η έκδοση CITES δεν συμπεριλαμβάνεται στην τιμή. Μια υποσημείωση “επικοινωνήστε μαζί μας αν θέλετε πιστοποιητικό CITES” κρατά την αγγελία στα όρια της νομιμότητας. Με μέσο κόστος έκδοσης του συγκεκριμένου πιστοποιητικού τα 30 Ευρώ (ανάλογα με την χώρα) για φυτά που προσφέρονται για 5-10 δολάρια… οι περισσότεροι απλά παρανομούν, εισάγοντας φυτά με ταχυδρομικές αποστολές (εκ των οποίον η πλειοψηφία κατάσχεται στα τελωνεία). Φυσικά οι περισσότεροι πωλητές έχουν με μικρά γράμματα μια ενημέρωση πως δεν ευθύνονται για τελωνειακούς δασμούς και κατασχέσεις…

Ακόμη και αν τα φυτά των δημοπρασιών, προέρχονται όντως από τεχνητή καλλιέργεια σε φυτώρια-θερμοκήπια, η συνοδεία τους από πιστοποιητικά είναι απαραίτητη και οποιαδήποτε εισαγωγή τους χωρίς αυτά, είναι παράνομη! Επιπλέον, για μια εισαγωγή φυτών από το εξωτερικό χρειάζονται ειδικές άδειες εισαγωγής από τις αρμόδιες αρχές (για οποιοδήποτε φυτό). Στην Ελλάδα και γενικά μεταξύ των κρατών μελών της Ευρωπαικής Ένωσης, υπάρχουν συνθήκες ελεύθερης διακίνησης. Με λίγα λόγια, είναι αποδεκτή η εισαγωγή φυτών χωρίς άδεια εντός Ευρωπαϊκής Ένωσης αλλά εκτός αυτής ο νόμος ορίζει την έκδοση άδειας εισαγωγής. Τέλος για οποιαδήποτε εισαγωγή εκτός Ευρωπαϊκής Ένωσης, τα φυτά πρέπει επιπλέον να συνοδεύονται από πιστοποιητικά φυτο-υγείας. Ειδικές υπηρεσίες σε κάθε χώρα (πχ το Υπουργείο Γεωργίας και κάποια τμήματα νομαρχιών), διαθέτουν ειδικούς γεωπόνους που ελέγχουν τα προς εξαγωγή φυτά. Τα έγγραφα φυτο-υγείας είναι και αυτά απαραίτητα για να περάσει κάποιο φυτό από τελωνείο.

Μερικές Συμβουλές:

Μην αγοράζετε ορχιδέες από σελίδες δημοπρασιών. Παρόλα αυτά, αν τελικώς αποφασίσετε να το κάνετε, ανάλογα με την χώρα προέλευσης φροντίστε για την έκδοση άδειας εισαγωγής, πιστοποιητικού CITES και πιστοποιητικού φυτο-υγείας.

Μην αγοράζετε ορχιδέες από ιδιώτες στο ίντερνετ. Βεβαιωθείτε πως ο πωλητής είναι μια νόμιμη εταιρία ή επαγγελματίας και όχι κάποιος που πουλά παρανόμως φυτά χωρίς έκδοση αποδείξεων. Η έλλειψη αποδείξεων πώλησης εκτός από φορολογικό αδίκημα είναι και ένδειξη πως ίσως οι ορχιδέες αποκτήθηκαν με παράνομο τρόπο.

Χρήσιμοι Σύνδεσμοι:

CITES, Λίστα CITES πίνακες 1,2 & 3 (περιλαμβάνει και τις ορχιδέες), Ελληνικό Υπουργείο Περιβάλλοντος Ενέργειας και Κλιματικής Αλλαγής, Οδηγίες ΥΠΕΚΑ για Ορχιδέες. Orchid Conservation International.

Σημάδια Ενόχλησης στις Ορχιδέες

Σας είχα ζητήσει από την σελίδα στο facebook τις δικές σας παραγγελίες για άρθρα που θα σας ενδιέφερε να διαβάσετε. Τα σημάδια ενόχλησης λοιπόν είναι το πρώτο άρθρο που γράφεται ακριβώς επειδή εσείς το ζητήσατε.

Μερικά σημάδια ενόχλησης ήδη έχουν καλυφθεί σε προηγούμενα άρθρα, αλλά καλό είναι να βρίσκονται και συγκεντρωμένα.

Τα φύλλα της ορχιδέας μου κοκκινίζουν

Ο λόγος που κοκκινίζουν τα φύλλα είναι η φυσική άμυνα των ορχιδέων όταν λαμβάνουν περισσότερο φως. Όπως εμείς οι άνθρωποι μαυρίζουμε το καλοκαίρι που λαμβάνουμε περισσότερο φως στις παραλίες, έτσι και τα φυτά προσπαθούν να προσαρμοστούν στις συνθήκες γύρω τους. Το σημάδι αυτό, από μόνο του δεν είναι κάτι κακό, επειδή όμως το φυτό ήδη βρίσκεται στο ανώτατο όριο έκθεσης στο ηλιακό φως, καλό είναι να μειώσουμε λιγάκι την έκθεση προς αποφυγή τυχών εγκαυμάτων. Το σημείο προσοχής είναι ο τρόπος που αυξάνεται η έκθεση στο φως, αν γίνει σιγά-σιγά η ορχιδέα σας θα προσαρμοστεί, αν γίνει απότομα, τότε η αντίδρασή της θα είναι όπως και αυτή της δικής μας επιδερμίδας… Έγκαυμα! Αναλυτικές πληροφορίες εδώ.

Τα φύλλα της ορχιδέας μου κιτρινίζουν

Πολλοί λόγοι μπορούν να οδηγήσουν σε κάτι τέτοιο. Έλλειψη τροφής, έλλειψη φωτός, αφυδάτωση, υπερβολική λίπανση ή άλατα στο νερό ή ακόμη απλά και η ηλικία του φύλλου είναι μερικοί μόνο λόγοι για το κιτρίνισμα των φύλλων. Ανάλογα με την περίπτωση ο τρόπος αντιμετώπισης είναι η προσφορά κατάλληλων συνθηκών στο φυτό σας. Συνήθως η κατάσταση αυτή είναι μη αναστρέψιμη και το φύλλο αργά ή γρήγορα θα χαθεί. Προσαρμόζοντας όμως την φροντίδα σας, θα γλυτώσετε την ορχιδέα σας. Αναλυτικές πληροφορίες εδώ.

Τα λουλούδια της ορχιδέας μου πρασινίζουν

Αρκετό συχνό φαινόμενο ειδικά στα υβρίδια φαλαινόψις με περισσότερο εμφανή στα λευκά (ή με βάση το λευκό χρώμα) λουλούδια και τα κίτρινα. Ο λόγος είναι κυρίως γενετικός και επηρεάζεται και από κάποιες συνθήκες. Στο σχετικό άρθρο, μπορείτε να διαβάσετε μια σύντομη ανάλυση της μοναδικής δυνατότητας κάποιων ειδών ορχιδέας να μετατρέπουν τα λουλούδια τους σε φύλλα ικανά να φωτοσυνθέτουν μετά από την γονιμοποίηση αλλά και τον ρόλο του φωτός στον χώρο φιλοξενίας του φυτού. Παρόλα αυτά, θα πρέπει να θυμάστε πως από την στιγμή που είτε γονιμοποιηθεί, είτε απλά αφαιρεθούν τα πολίνια από το λουλούδι, το φυτό θεωρεί πως επιτελέστηκε ο ρόλος του και είτε θα δημιουργήσει σπόρους, είτε θα το μαράνει και αποβάλει.

Τα μπουμπούκια της ορχιδέας μου πέφτουν πριν ανοίξουν

Το παράπονο κυρίως όσων αγοράζουν από σούπερ μάρκετ. Με το που πηγαίνουν την ορχιδέα τους στο σπίτι, χαρούμενοι που ενώ είχε 4-5 ανοιχτά λουλούδια, είναι φορτωμένη με μπουμπούκια… αυτά πέφτουν πριν ανοίξουν. Ο κακός χειρισμός πριν την αγορά με ακατάλληλο χώρο φιλοξενίας (εμπορικά καταστήματα συνήθως θερμαίνονται ή ψύχονται μόνο κατά τις ώρες λειτουργίας, έλλειψη ποτίσματος ή υπερβολικό πότισμα, δυνατός κλιματισμός, κακός φωτισμός κλπ) και η αλλαγή συνθηκών είναι κυρίως υπεύθυνα για αυτό το σημάδι ενόχλησης. Εκτός από τις περιπτώσεις που θα μπορούσε εύκολα κανείς να σκεφτεί με την κοινή λογικοί, υπάρχουν και άλλοι παράγοντες που μπορεί να οδηγήσουν σε κάψιμο των μπουμπουκιών. Στο σχετικό άρθρο θα διαβάσετε μέχρι και για τον ρόλο που μπορεί να παίξει η φρουτιέρα της κουζίνας σας…

Η ορχιδέα μου έχει τερματικό ανθοφόρο

Ποιος θα το έλεγε πως μια ορχιδέα μπορεί να ανθίζει μέχρι θανάτου… Ο τερματικός ανθοφόρος στις μονοπόδιες ορχιδέες όπως οι φαλαινόψις είναι παράγοντας που καταδικάζει το φυτό. Διαβάστε για τον τερματικό ανθοφόρο και τα προβλήματα που δημιουργεί στο φυτό σας.

Ο ανθοφόρος της ορχιδέας μου είναι στραβός

Οι ανθοφόροι, είναι φωτοτροπικοί, θα προσπαθήσουν δηλαδή να αναπτυχθούν προς την πηγή του φωτός. Αν το φως έρχεται με πλάγιο τρόπο πχ μια γλάστρα στο περβάζι του παραθύρου, τότε η ορχιδέα σας θα αναπτύσσει τον ανθοφόρο της προς την κατεύθυνση του παραθύρου. Παρόλα αυτά η τάση σε πολλές ορχιδέες είναι να δημιουργούν εκκρεμές και όχι να αναπτύσσουν τους ανθοφόρους κατακόρυφα. Η κατακόρυφη στήριξη σε πολλές ορχιδέες γίνεται για εμπορικούς λόγους και λόγους ευκολότερης μεταφοράς. Μερικά παραδείγματα κατακόρυφης ανάπτυξης είναι τα παφιοπέντιλουμ και κάποια κυμπίντιουμ, ενώ εκκρεμές δημιουργούν οι φαλαινόψις και πολλά ντεντρόμπιουμ.

Η ορχιδέα μου βγάζει πολλές ρίζες

Οι περισσότερες ορχιδέες είναι επίφυτα, φυτρώνουν δηλαδή πάνω σε κλαδιά και κορμούς δέντρων. Η φυσική τους τάση λοιπόν είναι να βγάζουν πολλές ρίζες και να τις χρησιμοποιούν για στήριξη. Μετά από λίγο καιρό, η ορχιδέα σας θα αρχίσει να βγάζει ρίζες στον αέρα όσο αναπτύσσεται. Παρόλα αυτά πολλές ρίζες προς τα πάνω ίσως είναι σημάδι πως οι ρίζες μέσα στην γλάστρα έχουν αρχίσει να σαπίζουν. Ελέγξτε τις ρίζες και αν χρειαστεί μεταφυτέψτε την ορχιδέα σας.

Κάθε νέα ανάπτυξη της ορχιδέας μου είναι μικρότερη από πριν

Αφορά τις συμπόδιες ορχιδέες όπως πχ τα κυμπίντιουμ και τις κατλέγιες. Όσο η ορχιδέα βρίσκεται σε ανάπτυξη, κάθε νέος βευδοβολβός θα είναι μεγαλύτερος από τον προηγούμενο μέχρι να φτάσει το φυτό σας σε ώριμη ηλικία. Μια ορχιδέα σε ώριμη ηλικία (ικανή για ανθοφορία) θα διατηρήσει το ίδιο μέγεθος σε κάθε νέα ανάπτυξη τις επόμενες εποχές. Αν η ορχιδέα σας αντί να διατηρεί το μέγεθός της, αναπτύσσει μικρότερους ψευδοβολβούς, ίσως να μην έχει την τροφή που χρειάζεται. Ελέγξτε το υπόστρωμα για σημάδια αποδόμησης και αν χρειαστεί μεταφυτέψτε. Αξιολογήστε την πιθανότητα λίπανσης συχνότερα αλλά σε μικρότερη δόση. Τέλος σιγουρευτείτε πως το φυτό σας έχει στην διάθεσή του την ιδανική ποσότητα φωτός.

Η ορχιδέα μου δεν ανθίζει

Ανάλογα με το είδος της ορχιδέας σας, χρειάζονται κάποιοι δείκτες ώστε το φυτό να ξεκινήσει να ανθίζει. Η αλλαγή στην θερμοκρασία και το φως είναι μερικοί από αυτούς. Γενικά η διαφορά θερμοκρασίας μεταξύ μέρας και νύχτας είναι απαραίτητη για να ξεκινήσει μια νέα ανθοφορία. Στις μεταβατικές εποχές της άνοιξης και του φθινοπώρου, στο ελληνικό κλίμα, οι περισσότερες ορχιδέες θα ξεκινήσουν να ανθίζουν. Παρόλα αυτά ίσως το φυτό σας να μην έχει ακόμη αρκετή ενέργεια. Ένα καθισμένο υπόστρωμα που αποδομείται, μπορεί να μην προσφέρει την απαραίτητη τροφή στην ορχιδέα σας. Μια μεταφύτευση θα βοηθούσε. Ακόμη μην ξεχνάτε να ελέγχετε αν το επίπεδο φωτός είναι το κατάλληλο για την ορχιδέα σας, σύμφωνα με τους οδηγούς φροντίδας.

Η ορχιδέα μου μοιάζει “άρρωστη”

Υπάρχουν πολλά σημάδια κακομεταχείρισης σε μια ορχιδέα και απλοί τρόποι αντιμετώπισης. Στο δικό μας εξειδικευμένο κατάστημα, φροντίζουμε τις ορχιδέες συνεχώς!

Επειδή όμως αγαπάμε όλες τις ορχιδέες, ακόμη και αν αγοράστηκαν από αλλού… δημιουργήσαμε μια λίστα με τις 10 συμβουλές κατά την αγορά ορχιδέας, ώστε να ξέρετε τι να προσέχετε.

Μην ξεχνάτε πως τόσο μέσω της φόρμας επικοινωνίας, όσο και μέσω της σελίδας μας στο facebook, μπορείτε να ρωτάτε για τυχών προβλήματα των φυτών σας ακόμη και αν τα έχετε αγοράσει από άλλα καταστήματα.

Τι είναι οι ορχιδέες;

Η οικογένεια των ορχιδέων είναι μια από τις μεγαλύτερες και πλέον ποικιλόμορφες οικογένειες φυτών. Αριθμούν περισσότερα από 800 γένη και γύρω στα 30.000 βοτανικά είδη, ενώ τα τεχνητά υβρίδια του εμπορίου ξεπερνούν τις 100.000!

Οι αρχαίοι Έλληνες, μέσα στους αναρίθμητους μύθους που έπλασαν για τους Θεούς τους και την κοσμογονία, περιέλαβαν πολλούς με ερωτικό περιεχόμενο. Μεταξύ άλλων έπλασαν και αυτόν του Όρχι. Ο Όρχις, γιος μιας νύμφης και ενός σατύρου, διέπραξε τρομερή ύβρη. Στα πλαίσια των Βακχαναλίων σε ένα δάσος (τελετές αφιερωμένες στον Διόνυσο – Βάκχο) ήπιε πολύ και μεθυσμένος προσπάθησε να βιάσει μια ιέρεια του Διονύσου. Η θεία δίκη ήταν ο διαμελισμός του από τους Βακχανάλιους (συμμετέχοντες στα μυστήρια) ή κατά άλλες λιγότερο βάρβαρες πηγές, από άγρια θηρία. Οι προσευχές του πατέρα του για την επιστροφή του ασώτου υιού εισακούστηκαν μόνο μερικώς. Έτσι στην θέση του εμφανίστηκαν οι ορχιδέες. Η ίδια η λέξη αποτελεί την πρώτη επιστημονική ονομασία του φυτού. Ο Θεόφραστος, ορμώμενος από την ομοιότητα των διπλοκόνδυλων ριζών με τα αντρικά γεννητικά όργανα σε συνδυασμό με τον μύθο, ήταν και εκείνος που έδωσε την ονομασία στην οικογένεια φυτών.

Τόσο στην αρχαιότητα όσο και σε περισσότερο σύγχρονες εποχές, οι ρίζες των ελληνικών αυτοφυών ορχιδέων του γένους Όρχις, φερόταν να κατέχουν μοναδικές ιδιότητες. Ίσως να έχετε ακούσει το λεγόμενο σερνικοβότανο. Οι ρίζες των συγκεκριμένων ορχιδέων πιστευόταν πως καθόριζαν το φύλο του παιδιού. Αν τις έτρωγε ο πατέρας το παιδί θα ήταν αγόρι, ενώ αντίστοιχα αν τους κατανάλωνε η μητέρα θα γεννιόταν κορίτσι.

Τα ίδια τα φυτά έδειχναν να έχουν μια μοναδική αντίληψη περί αναπαραγωγής. Κάποιες από τις ορχιδέες αυτογονιμοποιούνται με περίεργα σχεδιασμένα άνθη, πολλές φορές με κινητά μέρη. Άλλες ανέπτυξαν εξειδικευμένες σχέσεις με συγκεκριμένους επικονιαστές. Πολλές από αυτές, χρησιμοποιούν τον λεγόμενο σεξουαλικό μιμητισμό. Τα λουλούδια τους έχουν την όψη θηλυκών εντόμων και τα μπερδεμένα αρσενικά προσπαθούν να ζευγαρώσουν μαζί τους. Μια βόλτα στον Υμηττό ή την Πεντέλη θα ήταν ικανή για να δείτε από κοντά αρσενικές μέλισσες (τους γνωστούς τριχωτούς μπάμπουρες) να προσπαθούν να ζευγαρώσουν με τα άνθη που μοιάζουν με θηλυκές. Η διαδικασία αυτή επιστημονικά ονομάζεται ψευδοσυνουσία.

Οι ορχιδέες είναι τουλάχιστον μερικώς ετεροτροφικές, αυτό σημαίνει πως για τα πρώτα στάδια της ζωής τους (κάποια είδη και καθ’ όλη την ζωή τους) χρειάζεται να δημιουργήσουν μια συμβιωτική σχέση με κάποια μυκόριζα προκειμένου το έμβρυο τους να βλαστήσει και να δημιουργηθούν νέα φυτά. Οι σπόροι τους δεν περιλαμβάνουν σχεδόν καθόλου τροφή, για τον λόγο αυτό και είναι σαν σκόνη. Μπορεί να χρειαστούν περισσότεροι από 1.000.000 σπόροι ορχιδέας για να συμπληρωθεί ένα γραμμάριο. Το πιθανότερο είναι να έχετε καταναλώσει πολλές φορές μερικούς, μιας και οι σπόροι της ορχιδέας βανίλιας (μετά από διαδικασία) αποτελούν ένα από τα γνωστότερα αρωματικά μπαχαρικά.

Τον χρυσό αιώνα της δενδροκηποκομίας, ειδικότερα στην Βικτωριανή Αγγλία, εξερευνητές και κυνηγοί ορχιδέων έφερναν εξωτικές ορχιδέες κάθε φορά που επέστρεφαν στην Γηραιά Ήπειρο από κάθε γωνιά της γης. Πρακτικά οι ορχιδέες είναι κοσμοπολίτισσες και φυτρώνουν σε κάθε ήπειρο εκτός από τις περιοχές με παγετώνες. Αν εξαιρέσουμε την Ανταρκτική, υπάρχουν παντού – κάποιες ακόμη και στον λεγόμενο αρκτικό κύκλο. Ενώ στην Ευρώπη οι εξωτικές ορχιδέες ήταν προνόμιο των βοτανολόγων σε βασιλικούς βοτανικούς κήπους και μερικών εκλεκτών ευγενών, στην χώρα μας είτε βρισκόμασταν υπό τον ζυγό της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας είτε ήμασταν ένα νεοσύστατο έθνος. Με την βιομηχανική επανάσταση στην Ευρώπη να καθιστά ευκολότερη την κατασκευή θερμοκηπίων και κάθε εύπορου να αποκτά την δική του συλλογή στο θερμοκήπιό του, οι ορχιδέες άρχισαν να γίνονται περισσότερο προσιτές. Η αναγνώριση του τρόπου πολλαπλασιασμού τους και η ασυμβιωτική τους αναπαραγωγή in vitro έριξε τις τιμές ώστε σε Ευρώπη και Αμερική ακόμη περισσότερα κοινωνικά στρώματα να μπορούν να έχουν τα εξωτικά φυτά. Η μεγαλύτερη επανάσταση και η διείσδυση στο μαζικό εμπόριο έλαβε χώρα τις δεκαετίες 1970-80 όπου και η κλωνοποίηση χαμήλωσε εκ νέου το κόστος. Στην Ελλάδα γνωρίσαμε τις εξωτικές ορχιδέες την εποχή της εισόδου μεγάλων ξένων εταιριών στο χώρο του οικιακού εξοπλισμού και του σούπερ μάρκετ. Αν και ήδη υπήρχαν στα ανθοπωλεία, η τοπική αγορά ορχιδέας απέκτησε μαζικό μέγεθος με την αλλαγή της χιλιετίας.

Παλαιότερα η βασίλισσα ορχιδέα ήταν η ορχιδέα Κατλέγια, τα τελευταία χρόνια, η ηγετική θέση στην αγορά καταλαμβάνεται από τις Φαλαινόψις. Συγκεκριμένα τα υβρίδια Φαλαινόψις ανήκουν στα 2 δημοφιλέστερα φυτεμένα φυτά του παγκοσμίου εμπορίου.

Οι μέλισσες ορχιδέες

Τα έντομα πολλές φορές καταφέρνουν να με εκπλήσσουν με την εφευρετικότητα τους. Καιρό πριν είχα μοιραστεί μαζί σας το Μάντις Ορχιδέα που καμουφλάρεται τόσο καλά, ώστε να νομίζει κανείς πως απλά βλέπει ένα λουλούδι μιας ορχιδέας φαλαινόψις. Και ενώ το “Αλογάκι της Παναγίας” απλά καμουφλάρεται πάνω στα λουλούδια ορχιδέων για να στήνει καρτέρι απαρατήρητο… η ζωή την μέλισσας ορχιδέας είναι περισσότερο δεμένη με τις ορχιδέες. Ή μήπως η ζωή των ορχιδέων εξαρτάται από τις μέλισσες ορχιδέες;

Οι μέλισσες Euglossine, οι οποίες και αποκαλούνται “μέλισσες ορχιδέες”, ζουν σχεδόν αποκλειστικά στην Νότια Αμερική και διαφέρουν κατά πολύ από τις μέλισσες που μας έρχονται στο μυαλό. Η διαφορά δεν είναι μόνο στην εμφάνιση αλλά κυρίως στο γεγονός πως δεν αναπτύσσουν κοινωνίες όπως οι δικές μας εργατικές ξαδέρφες τους. Εμφανισιακά τα περισσότερα είδη είναι έντονα χρωματισμένα με μεταλλικά χρώματα. Παλλόμενα, ιριδίζοντα μεταλλικά μπλε, πράσινα ή κόκκινα χρώματα είναι τα συνηθέστερα, ενώ δεν λείπουν και οι συνδυασμοί όπως π.χ. πράσινου μεταλλικού με τις κλασικότερες κιτρινόμαυρες ρίγες. Οι περισσότερες είναι μοναχικές και δεν δημιουργούν κυψέλες με την παραδοσιακή έννοια.

Οι θηλυκές μαζεύουν νέκταρ και γύρη από μια μεγάλη ποικιλία φυτών ως τροφή και ρετσίνες δέντρων ή και λάσπη για το χτίσιμο της φωλιάς. Οι αρσενικές μόλις εκκολαφθούν, αφήνουν την φωλιά και δεν επιστρέφουν ποτέ πια. Το ακριβώς αντίθετο με τους συνήθεις κηφήνες δηλαδή.

Οι αρσενικές μέλισσες ορχιδέες έχουν ιδιαίτερα διαφοροποιημένα πίσω πόδια τα οποία και έχουν στις κνήμες τους “καλαθάκια” μεταφοράς. Χρησιμοποιώντας αυτόν τον αποθηκευτικό χώρο, επισκέπτονται μια σειρά από ορχιδέες και συλλέγουν γύρη και αρωματικές ουσίες. Οι ορχιδέες δεν σκορπούν την γύρη τους αλλά την παρέχουν “συσκευασμένη” σε ειδικές κατασκευές που ονομάζονται πολίνια. Κατά την επίσκεψη της μέλισσας από λουλούδι σε λουλούδι για την συλλογή των αρωματικών ουσιών, τα μεταφερόμενα πολίνια γονιμοποιούν την ορχιδέα. Οι ορχιδέες δεν παρέχουν νέκταρ ή άλλου είδους τροφή σαν επιβράβευση, για αυτό τον λόγο και οι θηλυκές μέλισσες ορχιδέες δεν τις επισκέπτονται ποτέ. Η μοναδική επιβράβευση για την αρσενική μέλισσα ορχιδέα είναι το άρωμα.

Κάθε κύριος γνωρίζει πως μια κυρία έχει κάποιες απαιτήσεις πριν παραδοθεί στον επίδοξο κατακτητή. Το άρωμα που η αρσενική μέλισσα αφήνει λίγο-λίγο από το καλαθάκι μεταφοράς της, είναι αυτό που θέλουν οι γυναίκες. Δελεασμένη από το άρωμα της ορχιδέας η θηλυκή μέλισσα ορχιδέα θα δεχθεί να ζευγαρώσει προκειμένου να συνεχιστεί ο κύκλος ζωής.

Παρόλο που οι αρωματικές ουσίες, που συλλέγουν οι αρσενικές, προέρχεται κυρίως από ορχιδέες, δεν λείπουν και αρωματικές ουσίες από ρετσίνες δέντρων, μύκητες ή και αρώματα άλλων φυτών. Έτσι ενώ οι ορχιδέες γονιμοποιούνται αποκλειστικά από αυτές τις μέλισσες, οι τελευταίες δεν εξαρτώνται τόσο από την συγκεκριμένη οικογένεια φυτών. Στην αιώνια ερώτηση αν η κότα έκανε το αυγό, ή το αυγό την κότα οι επιστήμονες προσπάθησαν να κατανοήσουν τον τρόπο με τον οποίο τα φυτά και οι επικονιαστές τους εξελίχθηκαν και ανέπτυξαν σχέσεις συνεργασίας. Με την συγκεκριμένη περίπτωση είχε ασχοληθεί μέχρι και ο Δαρβίνος, και η ισχύουσα θεωρία ήταν πως υπήρχαν μικρές αλλαγές λίγο-λίγο, τόσο στις ορχιδέες όσο και στις συγκεκριμένες μέλισσες (αν και ο Δαρβίνος νόμιζε πως ήταν θηλυκές αυτές που μάζευαν το άρωμα) στο πέρασμα του χρόνου. Παρόλα αυτά πρόσφατες επιστημονικές έρευνες κατέληξαν πως οι συγκεκριμένες μέλισσες είχαν εξελιχθεί 12 εκατομμύρια χρόνια πριν τις συγκεκριμένες ορχιδέες εξειδικευτούν τόσο ώστε να τις ελκύουν. Στην συγκεκριμένη σχέση λοιπόν οι ορχιδέες είναι αυτές που χρειάζονται περισσότερο τις μέλισσες.

Στο επερχόμενο ντοκυμαντέρ της disney nature με θέμα την γύρη, οι μέλισσες ορχιδέες παρουσιάζονται εκτενώς. Μπορείτε να τις δείτε σε δράση στο παρακάτω βίντεο (53ο δευτερόλεπτο και μετά.