Η Ορχιδέα των Σαμουράι

Neofinetia Falcata

Neofinetia Falcata

Η neofinetia falcata (vanda) ήταν μέχρι πρόσφατα μονοτυπικό είδος, δηλαδή ένα και μοναδικό είδος ορχιδέας ξεχωριστό στην ταξινομία. Με τις πρόσφατες ανακατατάξεις στις ορχιδέες βάντα, συμπεριέλαβαν πλέον την Νεοφινέτια στις βάντα, καταργώντας έτσι ταξινομικά και μια σειρά από υβρίδια (κατ’ όνομα) όπως βαντοφινέτια, ασκοφινέτια κλπ. Ανεξαρτήτως από τον δυτικό τρόπο ταξινομίας, οι νεοφινέτια είναι γνωστή ως φουράν ή συνηθέστερα φουκιράν. Ραν, στα Ιαπωνικά σημαίνει ορχιδέα, φουράν ορχιδέα του ανέμου και φουκιράν ορχιδέα των ευγενών και πλουσίων. Συμπτωματικά ή όχι, Ραν σημαίνει επίσης και Ολλανδία…

Ας πάρουμε όμως τα πράγματα από την αρχή. Μέχρι πρόσφατα η Neofinetia falacata ήταν μια μονοτυπική ορχιδέα, δηλαδή μια ορχιδέα που είναι η μόνη στο είδος της. Παρόλα αυτά, αυτό το μοναδικό είδος κατάφερε να αποκτήσει πάρα πολλές διαφορετικές ποικιλίες (πάνω από 2000) με την κάθε μία να διαφοροποιείται ως προς το χρώμα των ανθών (λευκά κανονικά), το σχήμα ή το χρώμα των φύλλων της αλλά και του χρώματος της ρίζας της. Η χιονόλευκη μινιατούρα και αρωματική Neofinetia falcata είχε αποκτήσει το όνομα φουράν (ορχιδέα του ανέμου) στην Ιαπωνία, λόγω των ανθών της που μοιάζουν αν πετούν με χάρη στον άνεμο.

Η ορχιδέα του ανέμου.

Η ορχιδέα του ανέμου.

Οι νεοφινέτιες, είναι μινιατούρες, που αγκιστρώνονται στα κλαδιά δέντρων σχηματίζοντας όσο περνά ο καιρός, όλο και μεγαλύτερες συστάδες. Ανθισμένες, εκτός από την χάρη των λουλουδιών του, χαρίζουν και ένα ιδιαίτερο άρωμα, το οποίο είναι από τα πολυπλοκότερα μεταξύ των ορχιδέων ως προς την σύστασή του, ενώ αλλάζει και κατά την διάρκεια της ημέρας με διαφορετική οσμή το πρωί σε σχέση με το σούρουπο (χρόνοι κατά τους οποίους είναι εντονότερο).

Κατά την περίοδο Έντο (1603-1868) η ορχιδέα του ανέμου άρχισε να αποκτά εξέχουσα θέση στην Ιαπωνική ιστορία και στον πολιτισμό. Υπάρχουν καταγραφές για την συλλογή των ορχιδέων αυτών ως πρόκληση προς απόδειξη ανδρείας, ακόμη και από δέντρα που μεγάλωναν στην άκρη γκρεμών ή από φυτά που μεγάλωναν σε γκρεμούς. Καταγραφές πως οι πολεμιστές και οι σαμουράι έπαιρναν την ορχιδέα μαζί τους στον πόλεμο, ώστε να βρίσκουν μια στιγμή ηρεμίας από την βαρβαρότητα της μάχης, θαυμάζοντας την χάρη της. Αργότερα από φουράν άρχισε να χρησιμοποιείται το όνομα φουκιράν (η ορχιδέα των ευγενών και πλουσίων) μιας και όσο περισσότερες παραλλαγές βρισκόταν, τόσο πιο σπάνια και ακριβά ήταν και τα φυτά.

Απεικόνιση εποχής.

Απεικόνιση εποχής.

Περίτεχνες γλάστρες χρησιμοποιήθηκαν για να αναδείξουν την ομορφιά των φουκιράν σε ισοροπία με τον χώρο της έκθεσής τους, ενώ όταν κανείς την θαύμαζε έπρεπε να καλύπτει το στόμα του ώστε να μην την αρρωστήσει. Δεν λείπουν ακόμη και οι καταγραφές για γλάστρες με φουκιράν που καλυπτόταν κάτω από χρυσό δύκτι ως μορφή προστασίας από τα βλέματα.

Κινέζος γραμματικός με ζωγραφιά ορχιδέας και Γιαπωνέζα με πάπυρο. 1769-1770 Suzuki Harunobu.

Κινέζος γραμματικός με ζωγραφιά ορχιδέας και Γιαπωνέζα με πάπυρο. 1769-1770 Suzuki Harunobu.

Όσο το ενγκέι (παραδοσιακή Ιαπωνική κηποκομία) ανθούσε, τόσο μεγαλύτερη ήταν και η στροφή προς τις σπάνιες ποικιλίες με τις παραλλαγές. Εκτός από τις διαφορές στο σχήμα ή κυριότερα στο χρώμα των ανθών, αξιολογούνταν το σχήμα και η υφή των φύλλων, το χρώμα των φύλλων, ακόμη και το χρώμα των ριζών. Προσηλωμένη στην αισθητική ισορροπία, η καλλιέργειά τους προέβλεπε την προσεκτική επιλογή της γλάστρας, αλλά και του υποστρώματος καλλιέργειας. Μακρύτερο, εξαιρετικής ποιότητας σφάγνο αποτέλεσε και αποτελεί μέχρι τώρα την ιδανική επιλογή ως υπόστρωμα. Ακόμη και σήμερα, μια φουκιράν, αξιολογείται σε εκθέσεις ως και προς το σωστό πλέξιμο του σφάγνου! Ιστορικά, ο ενδέκατος Σογκούν της περιόδου Έντο, αναφέρεται ως συλλέκτης φουκιράν, με πολλούς υποτακτικούς να ψάχνουν απεγνωσμένα για παραλλαγές, ποικιλίες και μικρο-μεταλλάξεις της ορχιδέας, ώστε να την παρουσιάσουν ως δώρο και να κερδίσουν την εύνοιά του. Μέχρι τότε, σε αυτή την πρώτη μεγάλη μόδα καλλιέργειας των φουκιράν, το κόστος των σπάνιων ποικιλιών έφθανε σε αξία το κόστος ενός σπιτιού!

Οι φουκιράν ήδη είχαν γίνει ορχιδέες συνδυασμένες με τίτλους ευγενείας και τον πλούτο. Πλησίαζε όμως μια νέα τάση μεταξύ των καλλιεργητών ορχιδέων, η οποία είχε να κάνει και με την γενικότερη κατάσταση στην χώρα. Κατά το τέλος της περιόδου Έντο, υπήρξε μια περίοδος που η σπατάλη και η επείδιξη πλούτου δεν ήταν θεμιτή. Το 1868 σήμανε την αρχή της περιόδου της Μέιτζι Ίσιν, μια βαθιά μεταρυθμιστική εποχή με την Ιαπωνία να προσπαθεί να εκσυγχρονιστεί και ανοιχτεί προς την Δύση. Κατά την μεταρρυθμιστική εκείνη εποχή, προωθούνταν η καλλιέργεια ορχιδέων από την Ευρώπη και την Βόρειο Αμερική και γενικότερα οι Δυτικές ορχιδέες. Παρά την πανάκριβη ασχολία με τις εισαγόμενες ορχιδέες, πολλοί συλλέκτες αντιστάθηκαν συνεχίζοντας την καλλιέργεια των φουκιράν.

Φουκιράν "Ασασίντεν" σε Ιαπωνική γλάστρα. Ακόμη και σήμερα στην κρίση φυτών προς έκθεση, μεγάλο ρόλο παίζει το πως είναι τοποθετημένο το σφάγνο.

Φουκιράν “Ασασίντεν” σε Ιαπωνική γλάστρα. Ακόμη και σήμερα στην κρίση φυτών προς έκθεση, μεγάλο ρόλο παίζει το πως είναι τοποθετημένο το σφάγνο.

Κατά τον εικοστό αιώνα, και ειδικότερα μεταξύ των 1928-1942 οι φουκιράν ήταν ιδιαίτερα ακριβές. Η κοινωνική ετικέτα, υπαγόρευε πως όποιος γινόταν νέος κάτοχός τους, θα έπρεπε να κάνει και δεξίωση για να την αποκαλύψει στον περίγυρό του. Κάτι τέτοιο δεν ήταν τόσο δύσκολο, μιας και οι κάτοχοι τους ήταν συνήθως άτομα της ανώτερης κοινωνικής και οικονομικής τάξης. Μεταπολεμικά η ενασχόληση γενικά με τις ορχιδέες πέρασε μια περίοδο κρίσης. Η ίδρυση της εταιρίας φίλων φουκιράν λίγο νωρίτερα το 1939 (Japan Fukiran Society) αλλά κυρίως η κυκλοφορία του βιβλίου Φουκιράν το 1970 και η έκθεση ορχιδέων του 1973 ήταν οι παράγοντες που βοήθησαν οι φουκιράν να γίνουν ευρύτερα γνωστές και προσιτές.

Οι φουκιράν, κρατούν το ρεκόρ για την ακριβότερη πωληθείσα ορχιδέα, μιας και στην Αμερική της δεκαετείας του 1980, πωλήθηκε μία για περίπου 500.000 δολάρια. Νωρίτερα εφέτος είχε αποτιμηθεί ένα από τα ελάχιστα φουκιράν της ποικιλίας Σουικάντεν προς 100.000 δολάρια.

Στο MyOrchid αγαπούμε πολύ τις φουκιράν, παρόλο που το κόστος τους έχει πλέον γίνει προσιτό, συνεχίζουν να υπάρχουν ποικιλίες που χρειάζεται 4-5 χρόνια αναμονή για να τις αποκτήσει κανείς, ενώ 2-3 αναπτύξεις μια μέσης σπανιότητας ποικιλίας κοστίζουν γύρω στα 300 δολάρια. Μία από τις φουκιράν, βρίσκεται στην προσωπική συλλογή και κόσμησε το πρώτο άρθρο που δημοσιεύτηκε στην σελίδα (το ρολόι της ορχιδέας). Στο ηλεκτρονικό κατάστημα θα βρείτε κατά καιρούς vanda (syn. neofinetia) falcata και μέσω του MyOrchid radar, μπορούμε να σας προμηθεύσουμε τις σπάνιες φουκιράν της Ιαπωνίας, εφόσον υπάρχει ικανοποιητική ζήτηση. Στους φίλους των σελίδων δημοπρασιών, θα πρέπει να επισημάνουμε πως στο παραεμπόριο κυκλοφορούν άπειρες διασταυρώσεις με άλλες βάντα, οι οποίες βαφτίζονται φουκιράν και προσφέρονται σε πολύ χαμηλές τιμές.



Η ανθοφορία την παράξενης ορχιδέας – του H. G. Wells – 1911 $English:The flowering of the strange orchid – by H. G. Wells – 1911

Το παρόν αποτελεί πρώτη μετάφραση του κειμένου στην ελληνική γλώσσα. Το πρωτότυπο κείμενο του 1911 μπορείτε να το διαβάσετε εδώ.

Η αγορά των ορχιδέων εμπεριέχει μια δόση υποθέσεων. Έχεις μπροστά σου έναν καφετί ζαρωμένο σβόλο από ιστό και για όλα τα υπόλοιπα πρέπει να εμπιστευτείς την κρίση σου, ή τον δημοπράτη, ή την καλή σου τύχη, ανάλογα με την τάση του γούστου σου. Το φυτό μπορεί να είναι ετοιμοθάνατο ή νεκρό, ή μπορεί να είναι μια αξιοσέβαστη αγορά, δίκαιης αξίας για τα χρήματά σου, ή ίσως – μιας και κάτι τέτοιο συνέβη ξανά και ξανά – να ξετυλιχτεί μπροστά στα έκπληκτα μάτια ενός ευτυχισμένου αγοραστή, μέρα με την μέρα, μια νέα ποικιλία, ένας νέος πλούτος, ένα παράξενο στριφογύρισμα στο χείλος, ή μια λεπτότερη απόχρωση ή ένας απρόσμενος μιμητισμός. Υπερηφάνεια, ομορφιά και κέρδος, ανθίζουν μαζί σε ένα πράσινο ανθοφόρο, ακόμη -μπορεί- και αθανασία. Μιας και το νέο θαύμα της φύσης ίσως χρειαστεί ένα νέο ιδιαίτερο όνομα, και τι ποιο βολικό από αυτού που το ανακάλυψε; John-smithia! Υπήρξαν και χειρότερα ονόματα.

Ήταν ίσως η ελπίδα για μια τέτοια ευτυχή ανακάλυψη που έκανε τον Winter Wedderburn τόσο συχνό ακόλουθο σε αυτές τις πωλήσεις – αυτή η ελπίδα και επίσης ίσως το γεγονός πως δεν είχε τίποτε άλλο ενδιαφέρον να κάνει. Ήταν ένας ντροπαλός, μοναχικός, μάλλον άκαρπος άντρας, εφοδιασμένος με αρκετά εισοδήματα ώστε να κρατά μακριά το κέντρισμα της αναγκαιότητας και ανεπαρκές σθένος να αναζητήσει κάποια απαιτητική απασχόληση. Θα μπορούσε να συλλέγει γραμματόσημα ή νομίσματα, ή να μεταφράζει Οράτιο, ή να δένει βιβλία, ή να ανακαλύπτει ένα είδη διατόμων. Αλλά, όπως συνέβη, καλλιεργούσε ορχιδέες και είχε ένα μικρό φιλόδοξο θερμοκήπιο.

Φαντάζομαι, είπε καθώς έπινε τον καφέ του, πως κάτι θα μου συμβεί σήμερα. Μίλησε κινούμενος και σκεπτόμενος αργά.

Ω, μη το λέτε! Είπε η οικονόμος του – που ήταν και μακρινή του εξαδέρφη. Μιας και το κάτι συμβαίνει για εκείνη ήταν ευφημισμός μόνο για ένα πράγμα.

Με παρεξήγησες. Δεν εννοώ κάτι δυσάρεστο… αν και μόλις που γνωρίζω τι εννοώ.

Σήμερα, συνέχισε μετά από μια παύση, Του Peters (κατάστημα) θα πωλήσει μια παρτίδα φυτών από τις Ανταμάνς (τα νησιά Ανταμάν και Νικομπάρ) και τις Ινδίες. Πρέπει να πάω να δω τι έχουν. Ίσως πρέπει να αγοράσω κάτι απροσδόκητο. Ίσως να είναι αυτό (που θα συμβεί).

Πρότεινε το φλιτζάνι του για ένα δεύτερο γέμισμα καφέ.

Είναι αυτά τα πράγματα που μαζεύει εκείνος ο φτωχός τύπος για τον οποίο μου έλεγες τις προάλλες; ρώτησε η ξαδέρφη καθώς του γέμιζε το φλιτζάνι.

Ναι, είπε και άρχισε να συλλογίζεται πάνω από ένα κομμάτι τοστ.

Τίποτε δεν μου συμβαίνει, παρατήρησε με σθένος, αρχίζοντας να σκέφτεται δυνατά. Αναρωτιέμαι γιατί; Αρκετά πράγματα συμβαίνουν στους άλλους ανθρώπους. Υπάρχει ο Harvey. Μόλις την προηγούμενη εβδομάδα: την Δευτέρα βρήκε ένα εξάπενο νόμισμα, την Τετάρτη τα κοτοπουλάκια του αρρώστησαν και τρίκλιζαν, την Παρασκευή επέστρεψε το ξαδέρφι του από την Αυστραλία και το Σάββατο έσπασε τον αστράγαλό του. Μα τι ενθουσιώδης δίνη γεγονότων! – σε αντίθεση με εμένα.

Νομίζω πως θα προτιμούσα λιγότερες εξάψεις, είπε η οικονόμος. Δεν μπορεί να είναι καλές για σένα.

Υποθέτω είναι ενοχλητικές. Παρόλα αυτά, βλέπεις, τίποτε δεν συμβαίνει σε έμενα. Όταν ήμουν μικρό αγόρι δεν πάθαινα ποτέ ατυχήματα. Δεν ερωτεύθηκα ποτέ καθώς μεγάλωσα. Δεν παντρεύτηκα… Αναρωτιέμαι πως νιώθει κανείς όταν κάτι του συμβαίνει, κάτι πραγματικά αξιοσημείωτο.

Εκείνος ο συλλέκτης ορχιδέων ήταν μόλις τριάντα έξι – είκοσι χρόνια νεότερός μου – όταν πέθανε. Και είχε ήδη παντρευτεί δύο φορές και χώρισε μια, έπαθε τον πυρετό της ελονοσίας και μια φορά έσπασε τον γοφό του. Κάποτε σκότωσε έναν Μαλαίο και μια φορά πληγώθηκε από ένα δηλητηριασμένο βέλος. Και τελικά σκοτώθηκε από βδέλλες της ζούγκλας. Θα πρέπει να ήταν όλα ενοχλητικά, αλλά επίσης ήταν πολύ ενδιαφέροντα, ξέρεις – εκτός ίσως από τις βδέλλες.

Είμαι σίγουρη πως δεν ήταν καλό για αυτόν, είπε με φρόνημα η κυρία.

Ίσως όχι. Και μετά ο Wedderburn κοίταξε το ρολόι του. Οκτώ και είκοσι τρία. Θα πάω με το τρένο των δώδεκα παρά τέταρτο, έτσι υπάρχει αρκετός χρόνος. Σκέφτομαι να φορέσω το πανωφόρι μου από αλπάκα – είναι αρκετά ζεστό – και το γκρίζο τσόχινο καπέλο και τα καφέ παπούτσια, υποθέτω…

Κοίταξε έξω από το παράθυρο τον γαλήνιο ουρανό και τον ηλιόλουστο κήπο και μετά νευρικά το πρόσωπο της ξαδέρφης του.

Νομίζω θα έπρεπε καλύτερα να πάρεις μια ομπρέλα αφού πηγαίνεις στο Λονδίνο, είπε με έναν τόνο που δεν επέτρεπε άρνηση. Είναι απόσταση από τον σταθμό μέχρι εδώ στην επιστροφή.

Όταν επέστρεψε βρισκόταν σε μια κατάσταση ήπιας ευφορίας. Είχε κάνει μια αγορά. Ήταν σπάνιο φαινόμενο το να αποφασίσει γρήγορα τι να αγοράσει, αλλά αυτή την φορά το έκανε.

Υπάρχουν Βάντες, είπε και ένα Δενδρόβιο και μερικές Φαλαινόψις. Επιθεώρησε τις αγορές του όσο κατανάλωνε την σούπα του. Ήταν απλωμένες στο αψεγάδιαστο τραπεζομάντιλο μπροστά του και έλεγε στην ξαδέρφη του τα πάντα για αυτές όσο έπαιζε άσκοπα με το δείπνο του. Ήταν κάτι σαν έθιμο να ξαναζεί τις επισκέψεις του στο Λονδίνο τα απογεύματα προς τέρψη της ξαδέρφης αλλά και δικής του.

Το ήξερα πως κάτι θα συνέβαινε σήμερα. Και αγόρασα όλες αυτές (τις ορχιδέες). Κάποιες από αυτές – κάποιες από αυτές – νιώθω σίγουρος, πως κάποιες από αυτές θα είναι αξιοθαύμαστες. Δεν ξέρω πως, αλλά νιώθω τόσο σίγουρος όσο σαν να μου το είπε κάποιος, πως κάποιες από αυτές θα αποδειχθούν αξιοθαύμαστες.

Αυτή εδώ – είπε δείχνοντας ένα ζαρωμένο ρίζωμα – δεν έχει ακόμη αναγνωρισθεί. Μπορεί να είναι Φαλαινόψις, ή και όχι. Μπορεί να είναι ένα νέο είδος, ή ακόμη και ένα νέο γένος. Και ήταν η τελευταία που μάζεψε ο φτωχός Batten.

Δεν μου αρέσει η όψη της, είπε η οικονόμος. Έχει τόσο άσχημο σχήμα.

Σε εμένα, ελάχιστα μοιάζει να έχει καν σχήμα.

Δεν μου αρέσουν αυτά τα πράγματα που προεξέχουν, συμπλήρωσε η οικονόμος.

Θα πρέπει να μπουν μέσα σε μια γλάστρα αύριο.

Μοιάζει, διέκοψε η οικονόμος, με αράχνη που προσποιείτε την νεκρή.

Ο Wedderburn χαμογέλασε και επιθεώρησε την ρίζα με το κεφάλι του στο πλάι. Σίγουρα δεν είναι μια όμορφη μάζα. Αλλά ποτέ δεν μπορείς να κρίνεις αυτά τα πράγματα από την εμφάνισή τους όσο είναι ξερά. Μπορεί όντως να αποδειχθεί μια πολύ όμορφη ορχιδέα. Πόσο απασχολημένος θα είμαι αύριο! Θα πρέπει να αποφασίσω απόψε τι ακριβώς να κάνω με αυτά τα πράγματα και αύριο να αρχίσω δουλιά.

Βρήκαν τον καημένο τον Batten να κείτεται νεκρός, ή να ξεψυχά, σε ένα βάλτο με μανγκρόβιες – ξεχνώ σε ποιον, ξεκίνησε να διηγείται ξανά, με μια από αυτές εδώ τις ορχιδέες πλακωμένη κάτω από το σώμα του. Δεν ένιωθε καλά τις τελευταίες μέρες και είχε κάποιον τοπικό πυρετό, υποθέτω θα λιποθύμησε. Αυτοί οι βάλτοι με τις μανγκρόβιες είναι πολύ ανθυγιεινοί. Λένε, μέχρι και η τελευταία του σταγόνα αίμα, ρουφήχτηκε από βδέλλες της ζούγκλας. Μπορεί αυτό εδώ το φυτό να είναι αυτό που του κόστισε την ζωή, συλλέγοντάς το.

Δεν ανεβαίνει στην εκτίμησή μου για αυτό.

Οι άντρες πρέπει να δουλεύουν αλλά οι γυναίκες μπορούν να κλαίνε*. είπε ο Wedderburn με βαθυστόχαστη βαρύτητα. [*σ.σ. αναφορά με μικρή παράφραση στο ποίημα Οι Τρεις Ψαράδες]

Φαντάσου να πεθαίνεις μακριά από κάθε άνεση σε έναν απειλητικό βάλτο! Φαντάσου να είσαι άρρωστος με τον πυρετό και να μην έχεις τίποτε να πάρεις εκτός από chlorodyne και κινίνη και κανείς γύρω σου παρά απαίσιοι ιθαγενείς! Λένε πως οι νησιώτες των νήσων Ανταμάν είναι οι πιο αηδιαστικοί φουκαράδες – και οπωσδήποτε δεν είναι καλοί νοσοκόμοι, χωρίς την κατάλληλη εκπαίδευση. Και όλα αυτά μόνο και μόνο ώστε οι άνθρωποι στην Αγγλία να έχουν ορχιδέες!

Δεν υποθέτω πως ήταν άνετα, αλλά μερικοί άντρες απολαμβάνουν τέτοιου είδους πράγματα, είπε ο Wedderburn. Οπωσδήποτε, η ομάδα του από ιθαγενείς, ήταν επαρκώς πολιτισμένοι ώστε να φροντίσουν τις μαζεμένες ορχιδέες μέχρι ο συνάδερφός του, ο οποίος ήταν ένας ορνιθολόγος, να επιστρέψει από την ενδοχώρα… αν και δεν μπορούσαν να πουν το είδος της ορχιδέας και το άφησαν να μαραθεί. Όλα αυτά κάνουν τα πράγματα πιο ενδιαφέροντα.

Τα κάνουν αηδιαστικά. Φοβάμαι την ελονοσία που προσκολλάται πάνω τους. Και για σκέψου μόνο, υπήρχε ένα πτώμα ξαπλωμένο πάνω σε αυτό το άσχημο πράγμα! Δεν το είχα σκεφτεί πριν. Ορίστε! Δηλώνω πως δεν μπορώ πλέον να φάω ούτε μια μπουκιά από το δείπνο.

Θα τις πάρω από το τραπέζι αν θέλεις και τα τις βάλω στο κάθισμα δίπλα στο παράθυρο. Μπορώ να τις βλέπω το ίδιο καλά και εκεί.

Οι επόμενες μέρες ήταν όντως πολυάσχολες στο γεμάτο ατμούς μικρό του θερμοκήπιο, φούρια με το κάρβουνο, κομμάτια τικ, σφάγνα και όλα τα άλλα μυστήρια ενός καλλιεργητή ορχιδέων. Θεώρησε πως απολαμβάνει μια υπέροχη περίοδο γεμάτη γεγονότα. Τα απογεύματα μιλούσε για αυτές τις νέες ορχιδέες στους φίλους του. Ξανά και ξανά επανερχόταν στην προσμονή του για κάτι περίεργο.

Αρκετές από τις Βάντες και το Δενδρόβιο μαράθηκαν υπό την φροντίδα του, αλλά η περίεργη ορχιδέα άρχισε να δείχνει σημάδια ζωής. Ήταν χαρούμενος και πήρε την οικονόμο του μακριά από το φτιάξιμο μαρμελάδας, στο θερμοκήπιο για να εξακριβώσει την ανακάλυψη του.

Αυτό είναι ένα μπουμπούκι, είπε, και σύντομα θα υπάρχουν πολλά φύλλα εδώ και αυτά εδώ τα πράγματα που βγαίνουν εδώ είναι εναέριες ρίζες.

Μου μοιάζουν με μικρά λευκά δάχτυλα που ξεμυτίζουν μέσα από το καφέ, είπε η οικονόμος. Δεν μου αρέσουν.

Γιατί όχι;

Δεν ξέρω. Μοιάζουν με δάχτυλα που προσπαθούν να σε φτάσουν. Δεν μπορώ να ελέγξω τι μου αρέσει και τι όχι.

Δεν το γνωρίζω με σιγουριά, αλλά δεν πιστεύω πως υπάρχουν ορχιδέες που να έχουν εναέριες ρίζες όπως αυτές. Ίσως να είναι η φαντασία μου φυσικά. Βλέπεις, είναι λίγο επίπεδες στις άκρες τους.

Δεν μου αρέσουν., είπε η οικονόμος, ενώ ξαφνικά αναρίγησε και γύρισε την πλάτη της. Ξέρω πως είναι χαζό εκ μέρους μου και λυπάμαι, ειδικά μιας και σου αρέσει τόσο πολύ αυτό το πράγμα. Αλλά δεν μπορώ να σταματήσω να σκέφτομαι το πτώμα.

Μπορεί να μην ήταν αυτό ακριβώς το φυτό. Απλά έτσι υπέθεσα.

Η οικονόμος του ανασήκωσε τους ώμους της. Οπωσδήποτε δεν μου αρέσει, είπε.

Ο Wedderburn ένιωσε λίγο πληγωμένος με την δυσαρέσκεια της προς το φυτό. Αλλά αυτό δεν του απαγόρευε να της μιλά για τις ορχιδέες του γενικά και αυτή ακόμη την ορχιδέα, οποτεδήποτε είχε όρεξη.

Υπάρχουν τόσα αλλόκοτα πράγματα σχετικά με τις ορχιδέες, είπε μια μέρα, τόσες πιθανότητες για εκπλήξεις. Ξέρεις, ο Δαρβίνος μελέτησε την αναπαραγωγή τους και κατέδειξε πως ολόκληρη η δομή ενός λουλουδιού ορχιδέας έχει μηχανευθεί με σκοπό οι σκώροι να μεταφέρουν την γύρη από φυτό σε φυτό. Λοιπόν, υπάρχουν πολλές ορχιδέες των οποίων τα λουλούδια δεν θα μπορούσαν να γονιμοποιηθούν με αυτόν τον τρόπο. Για κάποια Κυπριπέδια για παράδειγμα, δεν υπάρχουν γνωστά έντομα που θα μπορούσαν να τις γονιμοποιήσουν και κάποια από αυτά δεν έχουν βρεθεί ποτέ με σπόρους.

Μα πως δημιουργούν νέα φυτά;

Με καταβολάδες και κόνδυλους και αυτού του είδους αποφύσεις. Αυτό εξηγείται εύκολα. Το παζλ είναι, για ποιον λόγο υπάρχουν τα λουλούδια;

Πολύ πιθανόν, πρόσθεσε, η ορχιδέα μου να είναι κάτι αξιοθαύμαστο με αυτόν τον τρόπο. Αν ναι, θα πρέπει να την μελετήσω. Σκέφτηκα κάποτε να κάνω μελέτες όπως ο Δαρβίνος. Μέχρι σήμερα δεν είχα βρει χρόνο, ή κάτι άλλο συνέβαινε και δεν μου το επέτρεπε. Τα φύλλα αρχίζουν να ξετυλίγονται τώρα, Εύχομαι πως θα ερχόσουν να τα δεις!

Είπε πως το θερμοκήπιο ήταν τόσο ζεστό που της προκαλούσε πονοκέφαλο. Είχε δει το φυτό άλλη μια φορά και τις εναέριες ρίζες, οι οποίες ήταν πλέον μακρύτερες από ένα πόδι και δυστυχώς της θύμιζαν πλοκάμια που προτάσσονται να πιάσουν κάτι. Κατάφεραν να εισβάλουν στα όνειρά της, μεγαλώνοντας ραγδαία για να την πιάσουν. Έτσι είχε κατασταλάξει, προς ικανοποίησή της, πως δεν θα έβλεπε το φυτό ποτέ ξανά και ο Wedderburn θα έπρεπε να θαυμάζει τα φύλλα της μόνος του. Ήταν της συνήθους πλατιάς φόρμας, βαθύ πράσινα με γυαλιστερή επιφάνεια, με κόκκινες κηλίδες και μπορντό προς την βάση. Δεν ήξερε για άλλα φύλλα σαν αυτά. Το φυτό είχε τοποθετηθεί σε έναν χαμηλό πάγκο κοντά στο θερμόμετρο και κοντά του ήταν μια απλή κατασκευή από την οποία ένας σωλήνας έσταζε πάνω στις καυτές σωλήνες νερού, κρατώντας τον αέρα γεμάτο ατμούς. Περνούσε πλέον τα απογεύματά του συλλογιζόμενος την επικείμενη ανθοφορία του παράξενου φυτού του.

Θερμοκήπιο εποχής με ορχιδέες.

Θερμοκήπιο εποχής με ορχιδέες.

Επιτέλους το υπέροχο πράγμα συνέβη. Αμέσως μόλις μπήκε στο μικρό του θερμοκήπιο, ήξερε πως ο ανθοφόρος είχε ανθίσει, παρόλο που η μεγάλη Phalaenopsis lowii έκρυβε την γωνία που βρισκόταν η νέα του αγάπη. Υπήρχε μια νέα μυρουδιά στον αέρα, ένα πλούσιο, έντονα γλυκό άρωμα, που υπερίσχυε κάθε άλλο στο συνωστισμένο του γεμάτο ατμούς μικρό θερμοκήπιο.

Τα λουλούδια ήταν λευκά, με ραβδώσεις από χρυσό πορτοκαλί στα πέταλα. Το βαρύ χείλος ήταν κουλουριασμένο σε μια περίπλοκη προεξοχή και ένα υπέροχο γαλαζωπό μοβ, αναμιγνύονταν με το χρυσό. Μπορούσε να δει αμέσως πως το γένος ήταν ολοκληρωτικά νέο. Και αυτή η ανυπόφορη μυρωδιά! Πόσο ζεστό ήταν το μέρος! Τα λουλούδια σχημάτιζαν σμήνος μπρος τα μάτια του.

Θα έβλεπε αν η θερμοκρασία ήταν σωστή. Έκανε ένα βήμα προς το θερμόμετρο. Ξαφνικά όλα άρχισαν να μοιάζουν ασταθή. Τα τούβλα στο πάτωμα χόρευαν πάνω κάτω. Μετά τα λευκά λουλούδια, τα πράσινα φύλλα πίσω τους, ολόκληρο το θερμοκήπιο, κινούνταν στο πλάι και μετά σε μια καμπύλη προς τα πάνω.

* * * * *

Στις τέσσερις και μισή η ξαδέρφη του έφτιαξε τσάι, σύμφωνα με το αμετάβλητο πρόγραμμά τους. Αλλά ο Wedderburn δεν ήρθε για το τσάι του.

Λατρεύει την απαίσια ορχιδέα του., είπε στον εαυτό της και περίμενε δέκα λεπτά. Το ρολόι του θα σταμάτησε. Θα πάω να τον φωνάξω.

Πήγε κατευθείαν στο θερμοκήπιο και ανοίγοντας την πόρτα, φώναξε το όνομά του. Δεν υπήρξε απάντηση. Παρατήρησε πως ο αέρας ήταν πολύ κοντά και γεμάτος με ένα έντονο άρωμα. Μετά είδε κάτι πεσμένο στα τούβλα μεταξύ των καυτών σωλήνων νερού.

Για ένα λεπτό, περίπου, έκατσε ακίνητη.

Ήταν πεσμένος ανάσκελα στην βάση της περίεργης ορχιδέας. Οι εναέριες ρίζες σαν πλοκάμια δεν ήταν πια κρεμασμένες ελεύθερα στον αέρα, αλλά όλες μαζί, σαν μπλεγμένα γκρι σχοινιά και τεντωμένα, με τις άκρες τους να ακουμπούν στο σαγόνι του και στον λαιμό του και στα χέρια του.

Δεν καταλάβαινε. Μετά είδε, κάτω από ένα θριαμβευτικό πλοκάμι στο μάγουλό του, μια μικρή κλωστή από αίμα.

Με μια άναρθρη κραυγή έτρεξε προς το μέρος του και προσπάθησε να τον τραβήξει μακριά από τις σαν βδέλλες ρουφήχτρες. Έσπασε δυο από τα πλοκάμια και ο χυμός τους έσταξε κόκκινος.

Το συντριπτικό άρωμα των λουλουδιών άρχισε να κάνει το κεφάλι της να γυρίζει. Πως είχαν πιαστεί πάνω του! Έσκιζε σκοινιά και τόσο αυτός όσο και τα λουλούδια έμοιαζαν να της ορμούν. Ένιωσε να λιποθυμά, ήξερε πως δεν έπρεπε. Τον άφησε και γρήγορα άνοιξε την κοντινότερη πόρτα και αφού ανέπνευσε λαχανιασμένα τον φρέσκο αέρα για μερικές στιγμές, είχε μια λαμπρή έμπνευση. Έπιασε μια γλάστρα και με αυτή έσπασε τα παράθυρα στο πίσω μέρος του θερμοκηπίου. Ξαναμπήκε. Ταρακουνούσε με ανανεωμένη δύναμη το ακούνητο σώμα του Wedderburn και έριξε την περίεργη ορχιδέα στο πάτωμα. Ήταν ακόμη αγκιστρωμένη με την χειρότερη επιμονή στο θύμα της. Μέσα στην αλλοφροσύνη της κατάφερε να τους σύρει μαζί στον ανοιχτό αέρα.

Σκέφθηκε να σκίσει μία μία όλες τις αιμοβόρες ρίζες και σε ένα λεπτό τον είχε απελευθερώσει και σύρει μακριά από τον τρόμο.

Ήταν χλωμός και αιμορραγούσε από μια ντουζίνα κυκλικές πληγές.

Ο επιστάτης ερχόταν από τον κήπο, έκπληκτος από το σπάσιμο του γυαλιού και την είδε να ξεπροβάλει σέρνοντας το ασάλευτο σώμα με αιματοβαμμένα χέρια. Για μια στιγμή σκέφθηκε απίθανα πράγματα.

Φέρε λίγο νερό! , ούρλιαξε και η φωνή της σκόρπισε τις σκέψεις του. Με μια αφύσικη προθυμία επέστρεψε με το νερό και την βρήκε να θρηνεί έντονα, με το κεφάλι του Wedderburn πάνω στο γόνατό της, σκουπίζοντας το αίμα από το πρόσωπό του.

Τι συνέβη; ρώτησε ο Wedderburn ανοίγοντας τα ασθενικά τα μάτια του και κλείνοντάς τα αμέσως.

Πήγαινε και πες στην Annie να έρθει εδώ και μετά πήγαινε αμέσως να φωνάξεις τον Δόκτωρ Haddon., είπε στον επιστάτη αμέσως μόλις τις έφερε το νερό και αφού τον είδε να διστάζει συμπλήρωσε: Θα σου τα πω όλα όταν γυρίσεις.

Ο Wedderburn άνοιξε τα μάτια του ξανά και βλέποντας τον προβληματισμένο από την περίεργη θέση του, του εξήγησε: Λιποθύμησες στο θερμοκήπιο.

Και η ορχιδέα;

Θα το φροντίσω. του είπε.

Ο Wedderburn είχε χάσει αρκετό αίμα αλλά παρόλα αυτά δεν είχε υποστεί κάποιον σοβαρό τραυματισμό. Του έδωσαν μπράντι ανακατωμένο με ένα ρος εκχύλισμα από κρέας και τον κουβάλησαν στο κρεβάτι του στον επάνω όροφο. Η οικονόμος διηγήθηκε τμήματα της ιστορίας στον Δόκτωρ Haddon. Ελάτε στο θερμοκήπιο με τις ορχιδέες να δείτε., συμπλήρωσε.

Ο κρύος αέρας φυσούσε μέσα από την ανοιχτή πόρτα και το αρρωστιάρικο άρωμα είχε διασκορπιστεί. Οι περισσότερες από τις σκισμένες εναέριες ρίζες είχαν ήδη μαραθεί ανάμεσα σε μερικούς μαύρους λεκέδες πάνω στα τούβλα. Η κορυφή του ανθοφόρου είχε σπάσει και είχε πέσει από το φυτό και τα λουλούδια είχαν αρχίσει να μαραζώνουν και να γίνονται καφέ στις άκρες των πετάλων. Ο γιατρός περπάτησε σκυφτός προς το μέρος τους, είδε πως μια από τις εναέριες ρίζες αναριγούσε ασθενικά και δίστασε.

Το επόμενο πρωί η παράξενη ορχιδέα κειτόταν στο ίδιο σημείο, πλέον μαύρη και σηπόμενη. Η πόρτα χτυπούσε κατά διαστήματα στο πρωινό αεράκι και οι αραδιασμένες ορχιδέες μαραινόταν κατάκοιτες. Όμως ο Wedderburn ήταν λαμπρός και φλύαρος μέσα στην δόξα της περίεργης περιπέτειάς του.



Η Ορχιδέα Σουφραζέτα και το γράμμα στον Λιμενεργάτη

Το περασμένο καλοκαίρι είχα ξεκινήσει να γράφω για τις Σουφραζέτες και τους κοινωνικούς αγώνες τους προς το δικαίωμα ψήφου για τις γυναίκες στην Αγγλία αλλά και άλλες χώρες. Όσοι παρακολουθούν την σελίδα στο facebook ίσως είχαν δει πως ήταν ήδη έτοιμη και η πρωτότυπη εικονογράφηση. Λίγες μέρες μετά, ξεκίνησαν οι Ολυμπιακοί αγώνες του Λονδίνου, όπου και οι Σουφραζέτες κατείχαν εξέχουσα θέση στην τελετή έναρξης και απέφυγα να προχωρήσω το άρθρο μιας και θεώρησα πως το θέμα είχε ήδη παρουσιαστεί στο ευρύτερο κοινό.

Ορχιδέα Σουφραζέτα. Πρωτότυπη εικονογράφηση της Μαρίας Μ. για το MyOrchid.gr

Μια Σουφραζέτα. Αγγλία 1912.Συνοπτικά θα σας αναφέρω πως οι κυρίες της τότε εποχής είχαν αγανακτήσει τόσο με την τότε υπάρχουσα κοινωνική και πολιτική κατάσταση, που άρχισαν να διαδηλώνουν. Όταν αυτό δεν ήταν αρκετό για να πιέσουν την κυβέρνηση ώστε να τους δώσει δικαίωμα ψήφου, υιοθέτησαν μια ακραία για την εποχή πρακτική ακτιβισμού. Ως πολιτική διαμαρτυρία δενόταν σε ράγες τραίνου ή ακόμη και συμμετείχαν σε βανδαλισμούς σπάζοντας τζαμαρίες. Μία εξ αυτών βρήκε τραγικό θάνατο κάτω από το άλογο του βασιλιά ενώ προσπαθούσε να καρφιτσώσει μια κορδέλα που έλεγε ψήφος για τις γυναίκες. Ενώ πολλές συμμετείχαν σε ένα επικίνδυνο παιχνίδι γάτας και ποντικιού, με τις αρχές. Αυτές συλλαμβάνονταν και έκαναν απεργία πείνας και η αστυνομία τις τάιζε με σωλήνα λες και ήταν πάπιες για φουά γκρα, τόσο… όσο χρειαζόταν απλά για να πεθάνουν εκτός φυλακής…

Δύσκολη και ταραγμένη πολιτικά περίοδος, που ήταν η αρχή για τον φεμινισμό και την ισότητα των δύο φύλων. Κάποιος ιστορικός ή ειδικός στις πολιτικές επιστήμες θα είχε να πει περισσότερα επί του θέματος. Από την πλευρά μου θα μείνω στα σχετικά με τις ορχιδέες και σε ένα ιστορικό ανέκδοτο.

Το καμένο τεϊοποτείο των Βασιλικών Κήπων. Φεβρουάριος 1913.Μεταξύ των βανδαλισμών ήταν το σπάσιμο τζαμιών και τσαλαπάτημα ορχιδέων στα θερμοκήπια 14a,14b, και 14c και το κάψιμο του τεϊοποτείου των Βασιλικών Βοτανικών Κήπων σε δύο επιθέσεις κατά τον Φεβρουάριο του 1913. Όπως ίσως θα υποψιαστήκατε επρόκειτο για ένα θερμοκήπιο στο οποίο και υπήρχαν μόνο ορχιδέες ως εκθέματα. Οι αρχές εξέδωσαν δελτία τύπου καθησυχάζοντας τους τότε κυρίως ευγενείς και πλούσιους λάτρεις των ορχιδέων πως επρόκειτο για μια ζεστή βραδιά και πως το κρύο δεν έβλαψε όλες αλλά μόνο μέρος από τις ορχιδέες, ενώ ανέβασαν την θερμοκρασία και μπάλωσαν τα σπασμένα τζάμια μέχρι να αντικατασταθούν, ώστε να σωθούν τα υπόλοιπα μοναδικά σπάνια φυτά που αποτελούσαν το καμάρι της συλλογής ορχιδέων.

Απόσπασμα από τους TIMES  της Νέας Υόρκης. 1912Ως ιστορικό ανέκδοτο καταγράφεται η εμφάνιση της Ορχιδέας Σουφραζέτας. Η ιστορία είναι πως ένα κομμάτι εφημερίδας παρασύρθηκε από τον άνεμο και σφήνωσε σε μια συστάδα σφάγνων με νεοεισαχθείσες ορχιδέες. Όταν άνθισε η μικρή λευκή ορχιδέα, στο σημείο του άνθους, το χαρτάκι έγραφε την φράση Έκκληση για Ψήφο των Γυναικών, χαρίζοντας το όνομα στην συγκεκριμένη ορχιδέα που μοσχοπουλήθηκε την τότε εποχή.

Η ιστορία λένε πως επαναλαμβάνεται – και με μοναδικό τρόπο δημιουργεί ιστορικά ανέκδοτα, έχω να προσθέσω. Ακριβώς 100 χρόνια μετά, μια παραγγελία με ορχιδέες βρίσκεται από την 31η Ιανουαρίου 2013 στον δρόμο για την Κρήτη και αντί να παραδοθεί 1η Φεβρουαρίου, ακόμη (7/2/13) περιμένει ο παραλήπτης το δέμα. Λες και είναι μικρό παιδί που περιμένει να ανοίξει το πασχαλινό αυγό να δει τι δώρο έκπληξη θα έχει μέσα. Άλλες 6 παραγγελίες περιμένουν μια εβδομάδα τώρα, χωρίς να μπορούν να αποσταλούν προς τους νησιωτικούς τους προορισμούς. Ευτυχώς με τα φυτά να φροντίζονται (και όχι κλεισμένα σε ένα κουτί).

Το να διαχειρίζεται κανείς μια μικρή επιχείρηση στα πρώτα της βήματα είναι κάποιες στιγμές δύσκολο από πλευράς ρευστότητας. Με τις παραγγελίες να μην μπορούν να παραδοθούν εγκαίρως, τα χρήματα από τις αντικαταβολές δεν επιστρέφουν στην ώρα τους, άρα και δεν μπορούν να αγοραστούν νέα εμπορεύματα, δημιουργώντας μια νεκρή ζώνη, ανεξάρτητα από το ενδιαφέρον ή όχι πελατών να αγοράσουν.

Αγαπητέ φίλε Λιμενεργάτη, σέβομαι το δικαίωμά σου για απεργία και καλώς απεργείς. Δεν το λέω ειρωνικά, το εννοώ απόλυτα! Σκέψου όμως ότι χάθηκε η εποχική σε πωλήσεις 14η Φεβρουαρίου για ένα μικρό ηλεκτρονικό ανθοπωλείο. Για να σου δείξω την συμπαράστασή μου στον αγώνα σου, μόλις θα μου επιτρέψεις να έχω χρήματα για να αγοράσω ορχιδέες, στην πρώτη που θα έρθει στο κατάστημα, θα βάλω ένα κομμάτι εφημερίδας που θα λέει Λιμενεργάτης. Έτσι ονομασμένη προς τιμήν σου, θα περιμένει να την αγοράσεις σε προσιτή τιμή για δώρο ή για το σπίτι, ώστε με την σειρά σου να με υποστηρίξεις στον δικό μου αγώνα και δικαίωμα στην εργασία. Σε ευχαριστώ πολύ εκ των προτέρων και εύχομαι οι αγώνες σου να δικαιωθούν.

Στηβ @ MyOrchid.gr



Η Λίστα του Σάντερ


Συνοπτική Βιογραφία

Frederick Sander (1847-1920)

Henry Frederick Conrad SanderΟ Henry Frederick Conrad Sander (Heinrich Friedrich Conrad Sander) γεννήθηκε στην Γερμανία και μετοίκισε στην Αγγλία σε ηλικία 20 ετών, προκειμένου να εργασθεί σε αγγλικά φυτώρια. Στο κατάστημα εμπορίας σπόρων της James Carter & Co., γνώρισε τον Benedict Roezl, τον οποίο και έπεισε να συλλέγει ορχιδέες για λογαριασμό του. Ο Sander ίδρυσε την δική του εταιρεία στο St Albans του Hertfordshire και όσο προχωρούσε η δεκαετία του 1870 απέκτησε μεγάλη φήμη για την ποικιλία και την ποιότητα των συλλογών του. Στις δεκαετίες 1880 και 1890, η εταιρεία του ίδρυσε υποκαταστήματα στο New Jersey και το Βέλγιο. Εξέδωσε ένα πελώριο εικονογραφημένο βιβλίο για ορχιδέες, και το ονόμασε Reichenbachia, προς τιμήν του Γερμανού ορχιδολόγου Heinrich Gustav Reichenbach. Πριν τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο, η εταιρεία του άρχισε να διατηρεί έναν κατάλογο από υβρίδια ορχιδέων και της γενεαλογίας τους, αυτή η λίστα τελικώς -μετά το κλείσιμο του φυτωρίου του στο St Albans- αναλύφθηκε από την Royal Horticulture Society. Σήμερα ονομάζεται “The International Orchid Register” (Το Διεθνές Αρχείο Ορχιδέων) και συνεχίζει να φέρει το όνομα “Sander’s list of Orchid Hybrids” (Η Λίστα του Sader με τα Υβρίδια Ορχιδέων)
Psychopsis krameriana εικονογράφηση από την  Reichenbachia.

Στις μέρες μας

Sander's list σκανάρισμα από τεύχος του 1946.Το International Orchid Register, είναι ένας κατάλογος που με την ευθύνη της RHS καταγράφει κάθε νέο υβρίδιο ορχιδέων. Το intenret έχει απλοποιήσει τα πράγματα, αντί να πρέπει κανείς να αγοράζει τις λίστες και να σπαταλά ώρες προσπαθώντας να εντοπίσει την καταγωγή ενός υβριδίου, μπορεί εύκολα να βρει όλες τις απαιτούμενες πληροφορίες. Βλέποντας κανείς το όνομα μιας ορχιδέας μπορεί να διενεργήσει αναζήτηση με βάση το Γένος (Genus) και το Επίθετο (Grex). Για παράδειγμα, βλέποντας κανείς στο κατάστημά μας το Paphiopedilum Clair de Lune θα ανακτήσει τις εξής πληροφορίες:

Αποτελέσματα αναζήτησης στην εφαρμογή της RHS.

Εκτός από την αναζήτηση της καταγωγής ενός υβριδίου, μπορεί κανείς επιλέγοντας “Parentage Search” (Γονεϊκή Αναζήτηση) να εισάγει τα ονόματα δύο ορχιδέων και να δει το όνομα του υβριδίου που παράγεται από την διασταύρωσή τους (φυσικά όταν αυτή η διασταύρωση είναι υπαρκτή και καταγεγραμμένη).

Για παράδειγμα, η Psychopsis krameriana όταν διασταυρωθεί με την Psychopsis papilio, δίνει το υβρίδιο Psychopsis Kalihi. Πως λέγεται η εκ νέου διασταύρωση της Psychopsis papilio με την Psychopsis Kalihi; Αν βρήκατε την απάντηση, μπορείτε να θαυμάσετε και μερικές φωτογραφίες.



Η ιστορία του Dendrobium schröderianum (του Frederick Boyle -1901)

Μετάφραση του κειμένου που δημοσιεύτηκε το 1901. Το πρωτότυπο βρίσκεται εδώ.

Πολλοί που δεν ενδιαφέρονται για την ευχάριστη επιστήμη μας, θυμούνται το σούσουρο που χαιρέτησε την επανεμφάνιση του Dendrobium Schröderianum* το 1891, μιας και εξαπλώθηκε πολύ πέρα από τους βοτανολογικούς κύκλους. Κάθε εφημερίδα στον χώρο δημοσίευσε κάποιου είδους ρεπορτάζ και πλήθος από συναδέρφους μου κλήθηκε να σκαρώσει κάποια στήλη εκ των αποθεμάτων της ευστροφίας τους, όπως θα καταλάβαιναν, για ένα φυτό που μεγάλωνε σε ανθρώπινα κρανία και ταξίδευε υπό την προστασία κηδεμονικών ειδώλων. Οι σκηνές που εκτυλισσόντουσαν στο Protheroe’s αναβίωναν παλιούς καλούς καιρούς, όπου κάθε εποχή έφερνε το δικό της ευγενές φυτό και κάθε φυτό έφερνε την δική του ευγενή τιμή – εν συντομία (η επανεμφάνιση) έκανε αίσθηση.

Η ποικιλία του Dendrobium phalaenopsis*, που από εδώ και στο εξής θα φέρει το όνομα του Βαρώνου Schröder, στάλθηκε στους Βοτανικούς Κήπους Kew από τον Forbes γύρω στο 1857. Αυτό το ένα και μοναδικό φυτό παρέμεινε για πολλά χρόνια πολύτιμο λάφυρο στους Βασιλικούς Κήπους. Άκμαζε και πολλαπλασιαζόταν. Με την πάροδο του χρόνου ο Sir Joseph Hooker μπόρεσε να δώσει μικρά κομμάτια, ως αντάλλαγμα για άλλες ποικιλίες, στον κύριο Day του Τότεναμ, τον Βαρόνο Schröder και τους κυρίους Veitch. Οι τελευταίοι πούλησαν το δείγμα τους στον Βαρόνο Schröder. Η συλλογή του κυρίου Day διαλύθηκε, ο Βαρόνος, εκ των μεγίστων ερασιτεχνών καλλιεργητών, αγόρασε τμήμα της. Έτσι και τα τρία φυτά γνωστά ως υπάρχοντα σε ιδιωτικά χέρια, περιήλθαν στην κατοχή του Βαρώνου Schröder και η ποικιλία πήρε το όνομά του.

Αυτή η κατάσταση των πραγμάτων διήρκεσε δέκα χρόνια. Τότε ο κύριος Sander αποφάσισε να μην περιμένει άλλο από την τύχη. Μελέτησε την διαδρομή των ταξιδιών του Forbes, συμβουλεύτηκε τις αρχές των κήπων στο Kew και με την βοήθειά τους κατέληξε σε κάποιο συμπέρασμα. Το 1890 ο φίλος μου, κύριος Micholitz, αναχώρησε για να ψάξει Dendrobium Schröderianum στην άγρια φύση.

Ο σώφρων άνθρωπος που βρίσκει κάποιον θησαυρό, δεν διακηρύσσει το σημείο ανεύρεσης παρά μόνο αφού έχει γεμίσει τις τσέπες του, ούτε τότε, αν το μπορεί, πρώτα θα τον εκκαθαρίσει. Είναι κοινώς αποδεκτό πως ο Micholitz ανακάλυψε το αντικείμενο της αναζήτησής του στην Νέα Γουινέα. Αν αυτό το λάθος ενθάρρυνε την εξερεύνηση ενός εκ των ενδιαφερόντων νησιών, όπως ακούω, παρείχε υπηρεσία προς το κοινό. Οι εξερευνητές δεν έχασαν τον χρόνο τους. Δεν έπεσαν πάνω στο Dendrobium Schröderianum, γιατί δεν ήταν εκεί, αλλά εξασφάλισαν άλλα πολύτιμα πράγματα. Σύντομα η πραγματική κατοικία θα ανακοινωθεί. Εν τω μεταξύ θα πρέπει μόνο να πω ότι ήταν ένα από τα αγριότερα των λεγομένων Καλοκαιρινών Νησιών της Εδέμ που βρίσκονται στην Αυστραλασιατική θάλασσα.

Ο Micholitz έφτασε με ένα εμπορικό σκαρί, ο καπετάνιος του οποίου ήταν έμπιστος των ιθαγενών. Υπό αυτή την προστασία, οι αρχηγοί του επέτρεψαν να εξερευνήσει, συμφωνώντας να του παράσχουν άντρες και κανό – με το αζημίωτο φυσικά. Η ισχύς τους δεν απλωνόταν πέρα από μερικά μίλια της ακτής, οι γείτονες σε κάθε πλευρά ήταν εχθρικοί ή έστω καχύποπτοι και παραπέρα ζούσαν ιδιαίτερα εχθρικές φυλές – ιδιαίτερα εχθρικές δηλαδή για τους ανθρώπους μαζί με τους οποίους προσάραξε ο Micholitz. Όλοι τους είναι κυνηγοί κεφαλών και όλοι αλληλοκατηγορούνται μεταξύ τους για κανιβαλισμό – αλλά ψευδώς σε κάθε περίπτωση, από ότι καταλαβαίνω.

Το πεδίο ήταν στενό και ως εκ τούτου επικίνδυνο, ακόμη και αυτοί, εκ των νησιωτών, με τις καλύτερες προθέσεις, δεν μπορούν πάντα να αντισταθούν στην παρόρμηση να αποκτήσουν το κεφάλι ενός λευκού ως κορωνίδα των τροπαίων τους – όπως διαβεβαίωνε ο καπετάνιος στον Micholitz κάθε μέρα, με μια σοβαρότητα που μετά από λίγο κατάντησε καταπιεστική. Ήταν όμως πολύ τυχερός – ή μάλλον οι πιθανότητες είχαν μελετηθεί εκτενώς πριν γίνει κάποιο βήμα και μπαρκάρει για αυτό το νησί. Δεν εννοώ πως δεν είναι όμορφο να βρει κανείς μια ορχιδέα, κατά την πρώτη ημέρα της εξερεύνησης, όταν o βιότοπος της είναι γνωστός. Τα ντεντρόμπιουμ καλύπτουν μεγάλο κομμάτι γης. Είναι η ακρίβεια των υπολογισμών δέκα χιλιάδες μίλια μακρυά που αξίζει τον θαυμασμό.

Παρόλα αυτά δεν υπήρχαν φυτά γύρω από το μικρό λιμάνι. Μετά από μερικές μέρες προετοιμασιών, ο Micholitz έλαβε έναν υπαινιγμό πως οι αρχηγοί θα πήγαιναν σε μια γιορτή και πως θα μπορούσε να τους συνοδέψει. Δεν υπάρχει έλλειψη από μεταφραστές στην ακτή, όπου τόσοι πολλοί ταλαίπωροι προσελκύονται σε Αγγλικές ή Γαλλικές αποικίες – πολλοί εκ των οποίων επιστρέφουν αυτές τις μέρες. Ο καπετάνιος δεν μπορούσε να πάει. Με την άρνηση, είδε στον Mitcholitz έναν αστείο, διστακτικό αέρα, σαν να έτεινε να κάνει μια αποκάλυψη.

Υπάρχει κάποιος κίνδυνος; ρώτησε ο Micholitz.
Ω όχι! ούτε μικρός! – ούτε μικρός κίνδυνος! Στο εγγυώμαι αυτό. Θα διασκεδάσεις τολμώ να πω. Σκάνε στο ρούμι

Η ευκαιρία να ταξιδέψει πέρα από την στενή φιλική περιοχή με ασφάλεια ήταν καλοδεχούμενη και με το πρώτο φως της μέρας ξεκίνησε με τους αρχηγούς. Ήταν μόνο μερικές ώρες κουπί μέχρι τον επόμενο κόλπο. Η γιορτή δόθηκε, ως συνήθως, για τον εορτασμό της καθέλκυσης ενός πολεμικού πράου (σ.σ. πράου ή πρόα είναι τύπος ιστιοπλόου πλοίου με καταγωγή την Μαλαισία και Ινδονησία, το οποίο μπορεί να πλεύσει με οποιοδήποτε πλευρά του στην θέση της πλώρης ή πρύμνης). Οι φιλοξενούμενοι ξεκίνησαν ντυμένοι με πολεμικές πανοπλίες, βαμμένοι και φορώντας φτερά, με δόρατα και ρόπαλα. Συναντήθηκαν από τους οικοδεσπότες τους με την ίδια αμφίεση στην παραλία. Μετά τους εορτασμούς – αλλά δεν έχω μαρτυρία – όλοι κάθισαν οκλαδόν σε έναν κύκλο και μια προσωπικότητα, φερόμενος ως ιερέας, αλάλαζε για λίγο. Μετά οι πολεμιστές άρχισαν να χορεύουν, δυο-δυο. Ήταν κουραστικό και επίσης είχε πολύ ζέστη. Ο Micholitz ρώτησε κατά την διάρκεια αν θα μπορούσε να φύγει. Ο μεταφραστής είπε πως δεν υπήρχε κάποια αντίρρηση. Περπάτησε προς το δάσος, το οποίο στεκόταν μια κάποια απόσταση πίσω, ίσιο σαν τοίχος, συνορεύοντας με την κατάλευκη σαν χιόνι παραλία. Οι γκρίζες καλύβες του χωριού αχνοφαίνονταν μεταξύ φοινίκων και οπωροφόρων δέντρων από το ένα χέρι. Ένας βυθισμένος δρόμος είχε σκαφτεί από την άκρη των κυμάτων μέχρι ένα μακρύ χαμηλό κτήριο εκατό γιάρδες πιο πίσω – σίγουρα εκεί βρισκόταν το πράου, έτοιμο να καθελκυστεί. Ο Micholitz διέσχισε αυτό το κανάλι. Παρατήρησε μια περίεργη ομάδα ατόμων να κάθεται πιο πέρα – έναν γέρο άντρα, δύο γυναίκες, ένα αγόρι και ένα κορίτσι. Οι μεγαλύτεροι καθόταν οκλαδόν ακίνητοι στην άμμο, σκυφτοί έτσι που τα μαλλιά τους έκρυβαν τα πρόσωπά τους, τα παιδιά ξάπλωναν με τα κεφάλια τους στις αγκαλιές των γυναικών, κανείς δεν κοίταξε ψηλά, εν παρόδω παρατήρησε πως οι τελευταίοι ήταν δεμένοι.

Το ναυπηγείο – που λέει ο λόγος – εκτεινόταν στο κανάλι, ήταν εκατό πόδια μακρύ, χτισμένο από φυλλωσιές φοίνικα, με γερές κολώνες σε απόσταση. Καθώς περπατούσε κατά μήκος του, ο Micholitz αντιλήφθηκε μια δυσάρεστη μυρωδιά. Δεν ήταν δυνατή. Αλλά στρίβοντας στην μακρινή γωνία, σημάδεψε με το βλέμμα έναν μεγάλο μαβί λεκέ στην άμμο. Εκεί συγκεντρώνονταν παχύ σμήνος μυγών. Ήταν αίμα. Και μετά, πάνω στον τοίχο από φυλλωσιές πιο πάνω, και στην ακριανή κολόνα, εντόπισε τον λεκέ να δημιουργεί ρυάκι προς τα κάτω. Κοίταξε προς την άλλη γωνιά. Το φριχτό σημάδι ήταν επίσης εκεί. Δεν μπορούσαν να τον δουν από την παραλία. Χώρισε εύκολα τις φυλλωσιές και έχωσε το κεφάλι του μέσα. Σε απόσταση μερικών ποδιών υψωνόταν αυστηρό το κατάρτι, σκαλιστό και βαμμένο, με δυο πλατιά κοχύλια να λαμποκοπούν σαν μάτια στο λυκόφως. Δεν μπορούσε να δει περισσότερα, ζαλισμένος από την λάμψη του ήλιου έξω. Πέρασε αυτό. Γύρισε στα δεξιά και τραβήχτηκε πίσω με μια κραυγή. Ένα γυμνό πτώμα, με το κεφάλι να κρέμεται στο στήθος, ήταν δεμένο στην γωνιακή κολόνα – το ίδιο και στα αριστερά.

Ο φτωχός Micholitz ένοιωσε ναυτία. Έτρεξε μακρυά από το καταραμένο μέρος. Τόσο λαμπερή που ήταν η λιακάδα τριγύρω, τόσο γλυκιά και απαλή η σκιά του κοντινού δάσους – και αυτά τα απαίσια πράγματα στην μέση! Ο παλιός ύμνος ήχησε στα αυτιά του –

Where every prospect pleases
And only man is vile.
Όπου η κάθε θέα ευχαριστεί
Και μόνο ο άνθρωπος είναι άθλιος.

Έτρεξε προς τα δέντρα.

Ένα ξέσπασμα από φωνές και γέλια τον έκανε να γυρίσει. Ο κύκλος είχε σπάσει. Ένα μελίσσι από πολεμιστές χόρευαν προς το ναυπηγείο – γκρέμισαν τους τοίχους, σε μια στιγμή οι κολόνες στεκόταν γυμνές – με τα φορτία τους. Οι αρχηγοί σκαρφάλωσαν στο πράου και συντάχθηκαν, με τινάγματα φτερών, προτάσσοντας τα χέρια τους, φωνάζοντας και τραγουδώντας στο κατάστρωμα. Τα σκοινιά επανδρώθηκαν. Ντουζίνες ρωμαλέων αγρίων άρχισαν να τρέχουν, ενώ τα αγόρια αλάλαζαν με ενθουσιασμό και παραπατούσαν ο ένας πάνω στον άλλο. Το μεγάλο σκαρί κινήθηκε, απέκτησε ταχύτητα. Μετά μια ομάδα βιάστηκε προς την ομάδα δεμένων, τσαλαπατώντας τους, άρπαξαν το αγόρι και το κορίτσι και έτρεξαν μαζί τους προς την θάλασσα. Ο γέρος άντρας και οι γυναίκες κείτονταν εκεί που τους είχαν ρίξει: δεν υπήρχε βοήθεια για αυτούς επί γης ή ουρανού. Το πράου γλιστρούσε γρηγορότερα και γρηγορότερα εν μέσω βρυχηθμών και σάλου. Καθώς πλησίασε την θάλασσα, τα μικρά θύματα, πετάχτηκαν ψηλά προς τα κατάρτια, πέφτοντας στην πορεία του πλοίου. Ο Micholitz δεν κοίταξε άλλο.

Αφήστε με να κάνω την δουλειά μου, για όνομα Του Θεού! επαναλάμβανε.

Όμως μόλις έφτασε τα δέντρα η δουλειά του είχε γίνει. Αυτά τα τρομερά τον είχαν τόσο συγκλονίσει που για μια στιγμή ενώ είχε δει μακρουλούς πράσινους μίσχους ορχιδέων πάνω σε μεγάλα κλαδιά δέντρων, δεν τα αναγνώρισε καν. Μα εκεί ήταν ένα από ψηλά, που κρέμαγε μια συστοιχία από ρόδινες γιρλάντες, τέσσερις ή πέντε, φέροντας μια ντουζίνα, ή είκοσι ή τριάντα μεγάλα λουλούδια, όλα ανοιχτά και εκείθε μια συστοιχία από άσπρα του χιονιού – μια πορφυρή πιο πέρα, σκουρόχρωμη σχεδόν μαβιά. Το Dendrobium Schröderianum είχε ανακαλυφθεί!

Από του Micholitz τα συναισθήματα είναι αρκετό να ειπωθεί πως το γεγονός τράβηξε όλα τα άλλα από τον λογισμό του, ή σχεδόν. Όταν τον φώναξαν οι μεταφραστές, έκατσε κάτω και συναναστράφηκε με κείνους του δολοφόνους και έφαγε τα αμφίβολα φαγιά τους. Ο θρίαμβος ήταν τρομακτικός, τόσο ταχύς και ολοκληρωμένος, μα τόσο βαρύτερες ήταν η ευθύνες του. Όταν, με ένα ανατριχιαστικό σοκ, θυμήθηκε επακριβώς το αποτρόπαιο θέαμα, είπε ξανά:

Αφήστε με να κάνω την δουλειά μου! Δεν αντέχω!

Όλα πήγαν καλά. Σύντομα, τόσο όσο οι αρχηγοί να καταλάβουν πως ο εκκεντρικός λευκός άντρας εποφθαλμιά τα χορτάρια τους, τα προσέφεραν ευχαρίστως – για κάποιο τίμημα. Η εποχή του χρόνου ήταν τέλεια – νωρίς στην περίοδο ξηρασίας. Την επόμενη μέρα ο Micholitz επέστρεψε στο πλοίο και ο καπετάνιος έφερε γύρα το πλοίο στον κόλπο. Αλλά δεν άκουγε την ιστορία. Σου το είπα πως μπεκροπίνουν ρούμι έτσι; Είδες, που σου ‘πα αλήθεια. Σε τρεις μέρες, τόσο πλούσια ήταν η προμήθεια, ο Micholitz είχε συγκεντρώσει** όσες περισσότερες νόμιζε πως ήταν δίκαιο και τις συσσώρευσε στο κατάστρωμα. Θα μπορούσαν να τις στέγνωναν όσο το πλοίο θα περίμενε φορτίο αλλού, ανυπομονούσε να ξεφύγει από εκείνο το δυσοίωνο μέρος.

Κι’ όμως η τύχη ήταν με το μέρος του. Ο καπετάνιος φόρτωσε γρήγορα και σάλπαρε, ως είχε συμφωνία, για Ολλανδικό λιμάνι, όπου οι ορχιδέες θα αποστέλλονταν στην Αγγλία. Έφτασε το απόγευμα, το πλοίο στέκονταν πλάι στην αποβάθρα. την επόμενη μέρα οι πολύτιμες κάσες του θα μεταφερόταν στο ατμόπλοιο. Με μεγάλη ικανοποίηση, ο Micholitz έπεσε να κοιμηθεί, το ίδιο και όλοι οι άλλοι, συμπεριλαμβανομένου του σκοπού. Προς το πρωί η αστυνομία του λιμανιού φώναζε Φωτιά! Πρέπει να σιγόκαιγε για ώρες. Ο φτωχός Micholitz δεν μπόρεσε να σώσει ούτε ένα φυτό!

Κατά την άφιξή του είχε τηλεγραφήσει την επιτυχία του και μεγάλη χαρά βασίλευε στο St. Albans όλη μέρα. Η προνοητικότητα και η επιχειρηματικότητα είχαν δικαίως ανταμειφθεί για μια φορά. Τι χτύπημα, τι αίσθηση! Ας μην εικάσουμε την γλώσσα που χρησιμοποιήθηκε με την άφιξη ενός δευτέρου τηλεγραφήματος εκείνο το πρωί.

Πλοίο κάηκε! Τι Κάνω; – Micholitz
Η απάντηση ήταν εμφατική: Πάνε πίσω – Sander
Πολύ αργά – εποχή μουσώνων
Πάνε πίσω

Και ο Micholitz πήγε.

Οι διαμαρτυρίες του, αν είχε επιμείνει, θα ήταν χωρίς απάντηση. Ήταν αρκετά σκληρό να επιστρέψει μεταξύ εκείνων των απάνθρωπων καθαρμάτων όταν οι χαρές της πατρίδας ήταν τόσο κοντά. Μα δεν υπήρχε περίπτωση να βρει εκ νέου πλοίο για τον κόλπο – πλοίο μπορεί να έκανε και μήνες ή χρόνια να σαλπάρει προς τα ‘κει. Η δουλειά πρέπει να ξεκινήσει ξανά – η αναζήτηση να ανανεωθεί. Και μέσα στην εποχή των βροχών επίσης!

Μα ο φίλτατος δεν δίστασε. Αμέσως ρώτησε για πλοίο που εμπορευόταν με το νησί. Δεν υπήρχε κανένα και δεν είχε χρόνο να περιμένει, καθώς η βροχή δυνάμωνε καθημερινά. Ένα ταχυδρομικό ατμόπλοιο σάλπαρε για την κοντινότερη περιοχή. Εμπιστευόμενος την ευγένεια των εθνών, αξίωσε πέρασμα ως ναυαγός. Τον απέρριψαν εμφατικά, αλλά τελικά οι Ολλανδικές αρχές υπέκυψαν στην σθεναρή του αίτηση τόσο ώστε να του κάνουν 30 τοις εκτατό έκπτωση στο ναύλο. Λοιπόν , έγραψε στο St. Albans, δεν υπάρχει αμφιβολία πως αυτοί είναι οι πιο τσιγκούνηδες άνθρωποι στον κόσμο. Ο καπετάνιος του φαλαινοθηρικού πλοίου Costa Rica συμφωνεί μαζί του.

Δεν έχω χώρο για την περιπέτεια του δεύτερου ταξιδιού τώρα. Το Ντεντρόμπιουμ βρέθηκε άλλη μια φορά, το οποίο και δεν αποτελεί έκπληξη μιας και ο βιότοπος του είχε ανακαλυφθεί. Σε αυτό το σημείο όμως, μεγάλωνε όχι στα δέντρα, αλλά σε βράχους από σχιστόλιθο – οι περισσότερες επιφυτικές ορχιδέες αγαπούν να γαντζώνονται στη σκληρή πορώδη επιφάνεια. Παρεμπιπτόντως ήταν σε ιδιαίτερη αφθονία στο νεκροταφείο της φυλής, μια βραχώδης ερημιά όπου για γενιές άφηναν τους νεκρούς τους – ίσως όχι άκλαυτους – κάτω από τον ουρανό. Τα φυτά μεγάλωναν και άνθιζαν εν τω μέσω αμέτρητων κοκάλων. Το να προτείνει την απομάκρυνση τους κάτω υπό τις περιστάσεις ήταν καθήκον που δημιουργούσε άγχος. Μα στο νεκροταφείο δεν ήταν μόνο περισσότερα, μα και κατά πολύ πιο σθεναρά φυτά. Έπρεπε να γίνει και με κάθε προφύλαξη, αφού επέδειξε ένα δείγμα της ανταλλαγής του, καθρέφτες και μαχαίρια και χάντρες και άλλα, ο Micholitz τα κατάφερε.

Μια κραυγή αγανάκτησης ξέσπασε. Μέσα σε αναταραχή και πάθος εμφάνισε ένα καρούλι ορειχάλκινο σύρμα και με αυτή την θέα ηρέμησε το σούσουρο. Αφού διαπραγματεύτηκαν μεταξύ τους οι πολεμιστές, όρισαν πως δύο από τα πιο ιερά τους είδωλα θα έπρεπε να ταξιδέψουν μαζί με τα φυτά και να αντιμετωπιστούν με σεβασμό σε όλη την διαδρομή. Δεν θα βοηθούσαν στην συλλογή, αλλά μετά την διανομή του ορειχάλκινου σύρματος, βοήθησαν να πακετάρουν τις κάσες.

Έτσι συνέβηκε και ένα Ντεντρόμπιουμ πωλήθηκε στοProtheroe’s στις 16 Οκτωβρίου 1891, πιασμένο σε ανθρώπινο κρανίο. Όσο για τα είδωλα, αγοράστηκαν από τον αξιότιμο Walter Rothschild και μπορούμε να ελπίζουμε πως αντιμετωπίζονται με σεβασμό, όπως ήταν η συμφωνία.

*Συνώνυμα του Den. bigibbum
** Οι ιστορίες συλλογής φυτών από το φυσικό περιβάλλον παρουσιάζονται ως αναγνώσματα βοτανολογικής, λογοτεχνικής και ιστορικής αξίας μιας και τα περισσότερα από αυτά τα κείμενα δεν έχουν μεταφραστεί ποτέ πριν στην ελληνική γλώσσα. Από την ιστορία πρέπει να διδασκόμαστε: η συλλογή φυτών από τους κυνηγούς ορχιδέας κατέστρεψε πολλούς βιότοπους και ήταν υπεύθυνη για την εξαφάνιση ή απειλή με εξαφάνιση πολλών ειδών από την φύση. Στις μέρες μας οι ορχιδέες προστατεύονται από διεθνείς συμβάσεις και απαγορεύεται η συλλογή τους.