Paphiopedilum: το πέδιλο της Αφροδίτης και η φροντίδα του

 

Μετά από τις φαλαινόψις, τα ονσίντιουμ, μέρος των ντεντρόμπιουμ και τις κατλέγιες… σειρά έχουν τα παφιοπέντιλουμ ή παφιοπέδιλα όπως τα λένε πολλοί  Έλληνες. Μιας και η ταξινομία είναι όμως στα λατινικά, πάντα στο blog κρατώ τον λατινικό όρο ακόμη και σε εξελινισμένη γραφή (παρά το ελληνικό της ρίζας).

Στην κατηγορία φροντίδα λοιπόν, προστέθηκε ο νέος οδηγός φροντίδας για αυτά τα ιδιαίτερα φυτά. Ακόμη και μεταξύ φίλων των ορχιδέων, οι μισοί τα απεχθάνονται και οι άλλοι μισοί τα λατρεύουν με πάθος. Ιδιαίτερα άνθη, που θυμίζουν διαφορετικά πράγματα στον καθένα. Κάποιοι βλέπουν μουσούδα από μπουλντόκ, άλλοι νομίζουν πως είναι σαρκοφάγα και άλλοι απλά βρίσκουν “ιδιαίτερες” ομοιότητες με σημεία που συνήθως καλύπτονται από ρουχισμό… Αν και υπάρχει άλλο είδος ορχιδέας που το όνομά του σημαίνει “κοιλότητα γυναικός”… τα πρώτα παφιοπέντιλουμ που έφτασαν στην Ευρώπη πρωταγωνίστησαν σε ιστορικά ανέκδοτα δενδροκηποκομίας. Τα σχόλια περί της ξεδιάντροπης “σεξουαλικότητας” των ανθών τους, σχολιαζόταν έντονα από τις κυρίες της τότε υψηλής κοινωνίας.

 

Παφιοπέντιλουμ

Paphiopedilum / Παφιοπέντιλουμ

Το Paphiopedilum για άλλη μια φορά είναι λέξη ελληνικής ρίζας. Αποτελεί σύνθεση του τοπωνυμίου  Πάφιο (εκ της Πάφου) αναφερόμενο στην καταγωγή της Αφροδίτης Παφίας (δηλαδή της Κύπριας Αφροδίτης που αναδυόμενη από την θάλασσα πάτησε πρώτα εκεί) και της λέξης πέδιλο. Λόγω της μορφολογίας του άνθους το οποίο δημιουργεί σάκο που μοιάζει με σανδάλι, δόθηκε η συγκεκριμένη περιγραφική ονομασία. Το γένος αριθμεί γύρω στα 80 είδη και μερικές χιλιάδες υβρίδια στην συντριπτική πλειοψηφία τεχνητά. Η αποδεκτή συντομογραφία είναι Paph. ενώ μερικά κοινά ονόματα είναι τα slipper orchids ή lady’s slippers. Φύονται σε Νότια Κίνα, Νησιά του Ειρηνικού, Ινδία και Νοτιοανατολική Ασία γενικότερα. Είναι συμπόδια (δημιουργούν δηλαδή συστάδες πολλαπλασιαζόμενα από την βάση του ριζώματος) ημικρυπτόφυτα (φυτά που διαχειμάζουν το χειμώνα με τις ρίζες και τα ανανεωτικά όργανά τους να βρίσκονται μόλις πάνω από την επιφάνεια του εδάφους) χωρίς ψευδοβολβούς τα οποία είναι επίγεια σε δασικό έδαφος, σε κάποιες περιπτώσεις λιθόφυτα (μεγαλώνουν με αγκίστρωση των ριζών πάνω σε πέτρες) ή και επίφυτα (μεγαλώνουν με αγίστρωση πάνω σε κορμούς άλλων φυτών). Ανθοφορούν τερματικά (από την καρδιά ενήλικου φυτού ξεπροβάλει μια προστατευτική σπάθη από την οποία ξεπροβάλει το μπουμπούκι και ο ανθοφόρος που αναπτύσσεται μαζί με το πρώτο) ανάλογα με το είδος με ένα μοναδικό λουλούδι ή σειρά λουλουδιών από τον ανθοφόρο μίσχο.

Φως: Εύκολο. Μεγαλώνουν αρκετά εύκολα σε οποιοδήποτε σημείο του σπιτιού μιας και οι απαιτήσεις τους σε φως είναι ελάχιστο (2000-3000 λουξ). Μιας και φύονται συνήθως στο έδαφος δασών δέχονται ελάχιστο φιλτραρισμένο φως. Ένας γενικός κανόνας για το φως που χρειάζεται συσχετίζεται με τα φύλλα. Σκουρόχρωμα πράσινα διάστικτα ή ακόμη και ελαφρά μοβ (ειδικά στο κάτω μέρος) φύλλα ελάχιστο φως. Ανοιχτόχρωμα πράσινα χωρίς στίγματα φύλλα, περισσότερο φως. Η απευθείας έκθεση στο ηλιακό φως πρέπει να αποφεύγεται με ελάχιστες εξαιρέσει κάποιων βοτανικών ειδών.

Θερμοκρασία: Εύκολο. Καλύπτουν ένα μεγάλο εύρος ανάλογα με το είδος ή τους προγόνους του κάθε υβριδίου, παρόλα αυτά υπάρχει μια κατηγοριοποίηση σε “ζεστά” και “κρύα” παφιοπέντιλουμ. Και εδώ ο κανόνας συσχετίζεται με τα φύλλα. Σκούρα διάστικτα φύλλα μαρτυρούν φυτά που αγαπούν την ζέστη με νυχτερινές θερμοκρασίες εύρους 15-18C και ημερήσιες 24-29C. Αντίθετα ανοιχτόχρωμα πράσινα φύλλα καταδεικνύουν προτίμηση σε δροσερότερες συνθήκες με ημερήσιες θερμοκρασίες 24-26C και νυχτερινές 10-15C. Γενικά εάν είναι στεγνά μπορούν να αντέξουν για μικρό διάστημα πτώση θερμοκρασίας μέχρι 7C ενώ αν είναι υγρά να ανεχθούν ζέστη μέχρι και 32-33C με υψηλότερες θερμοκρασίες να τα στρεσάρουν πολύ.

Νερό: Ιδιαίτερα σημαντικό. Μιας και δεν έχουν αποθηκευτικά όργανα νερού δεν μπορούν να στεγνώσουν εντελώς και να αντέξουν περιόδους ξηρασίας. Τα φυτά πρέπει να ποτίζονται πολύ καλά και να ποτίζονται ξανά λίγο πριν στεγνώσουν. Πρέπει να μένουν συνεχώς υγρά αλλά όχι να μουλιάζουν. Το καλοκαίρι αυτή η συχνότητα μπορεί να είναι καθημερινή ενώ τον χειμώνα μπορεί να είναι 1-2 φορές την εβδομάδα ανάλογα με το περιβάλλον. Πότισμα πάντα μόνο το πρωί ώστε να επιτρέπεται στα φύλλα να στεγνώσουν μέχρι το βράδυ για να αποφευχθεί τυχών σάπισμα τους. Προσοχή να μην μένει νερό στην καρδιά ειδικά σε περίοδο που ξεκινά να αναπτύσσεται η σπάθη. Το βρόχινο νερό ενδείκνυται ή έστω κάποιες φορές που έχουμε την ευκαιρία να το μαζέψουμε καλό είναι να ξεπλένουμε το υπόστρωμα από τυχών συγκεντρωμένα άλατα (σκληρό νερό / λίπασμα). Παρόλα αυτά ακόμη και σκληρότερο νερό της βρύσης δεν τα επηρεάζει τόσο όσο άλλες ορχιδέες.

Υγρασία: Εύκολο. Ιδανικό εύρος σχετικής υγρασίας 40-50%. Καλό είναι σε αυξημένη υγρασία να υπάρχει συνεχής κυκλοφορία του αέρα. Τα φυτά πρέπει να στεγνώνουν όσο πιο σύντομα γίνεται μετά το πότισμα και ειδικά κατά τις νυχτερινές ώρες. Σε κλιματιζόμενους χώρους με χαμηλή υγρασία καλό είναι να ψεκάζονται περιοδικά τα φυτά ή να τοποθετηθεί η γλάστρα τους πάνω σε έναν δίσκο με νερό και χαλίκια χωρίς όμως ποτέ η γλάστρα να αγγίζει το νερό.

Λίπανση: Τακτικά ειδικά στους μήνες που το φυτό αναπτύσσεται. 1-2 φορές τον μήνα με το πότισμα. Πάντα λιπαίνουμε υγρό φυτό για να μην κάψουμε τις ρίζες. Ένα αζωτούχο υγρό λίπασμα N-P-K 20-10-10 είναι ιδανικό. Καλό είναι να το διαλύουμε στο 1/2 της συνιστώμενης δόσης. Αν χρησιμοποιούμε υπόστρωμα με βάση τον φλοιό κωνοφόρων καλό είναι όταν πλησιάζουν στην περίοδο αποδόμησης τους να παρέχουμε περισσότερο άζωτο πχ 30-10-10 μιας και τα βακτηρίδια που αποδομούν τον φλοιό καταναλώνουν αρκετό άζωτο. Συνήθως ένα ισορροπημένο λίπασμα είναι ικανοποιητικό. Καλό θα είναι το άζωτο να προέρχεται από νιτρικά και όχι από ουρία ή αμμωνία. Τα ιχνοστοιχεία βοηθούν και αυτά. Κατά τους ψυχρούς μήνες καλό είναι να λιπαίνουμε 1 φορά κάθε 1,5 μήνες ή κάθε 2.

Φύτεμα: Τα Παφιοπέντιλουμ αγαπούν τα μίγματα που διατηρούν υγρασία αλλά αποστραγγίζουν πολύ καλά. Ψιλοκομμένος φλοιός μόνος του ή με προσθήκη περλίτη, κομματιών λάβας, σφάγνων ή και φυλλοχώματος είναι μερικές μόνο από τις “συνταγές”.  Η μεταφύτευση συνίσταται 1 φορά κάθε 12 με 24 μήνες ανάλογα με την κατάσταση του υποστρώματος. Οι ρίζες μπορεί να σαπίσουν αν το υπόστρωμα δεν αποστραγγίζει καλά. Για να μεταφυτέψετε απομακρύνετε το παλιό υπότρωμα από τις ρίζες, κόψτε με ένα αποστειρωμένο εργαλείο τυχών μαλακές σάπιες ρίζες και απλώστε τις εναπομείναντες ρίζες πάνω από μια χούφτα υπόστρωμα μέσα σε μια καθαρή γλάστρα. Γεμίστε την υπόλοιπη γλάστρα δουλεύοντας ανάμεσα από τις ρίζες αφήνοντας το σημείο από όπου ξεκινούν οι ρίζες λίγο κάτω από την επιφάνεια (1-1,5 εκ). Οι ρίζες είναι “τριχωτές” οπότε προσέξτε να μην τις τραυματίσετε.

 

Φωτογραφίες

Τελικά μου άρεσε η ιδέα να παρακολουθώ την πρόοδο από τα φυτά μου και να ανεβάζω φωτογραφίες τους κάθε εβδομάδα. Τι ανθίζει τι ετοιμάζεται να ανθίσει. Αν και στην σελίδα του facebook είναι λειτουργικότερο για κάτι τέτοιο θα τις βάζω και εδώ.

 

Πρόοδος

Από το ποστ “άνοιξη” ξεκίνησα να παρακολουθώ την πρόοδο κάποιων ορχιδέων μου. Στο ποστ ανθισμένες φαλαινόψις κάποιες εμφανίστηκαν ανθισμένες.

Νέες φωτογραφίες λοιπόν με τις παλαιότερες να “δένουν” για τα καλά τα μπουμπούκια τους και κάποιες άλλες να εμφανίζονται για πρώτη φορά.

Όλα βαίνουν καλώς! Την επικίνδυνη περίοδο για τυχών κάψιμο των μπουμπουκιών την πέρασε για τυχών κάψιμο των μπουμπουκιών. Έχει δυο χρόνια να τα καταφέρει να ανθίσει αλλά φέτος όλα δείχνουν πως θα έχει 4 λουλούδια σύντομα. Παρόλο που δίνω το όνομα και μπορείτε να κάνετε μια αναζήτηση για εικόνες θα πρότεινα να το αποφύγετε, άλλωστε αν ανθίσει όπως τις περασμένες φορές υπάρχει μια

Τα δύο παραπάνω φυτά είναι το ίδιο υβρίδιο απλά το δεύτερο είναι στην αλμπίνο φόρμα του.

 

Άνοιξη

Μάρτης γδάρτης και κακός παλουκοκαύτης έλεγαν οι παλιοί. Παρόλο που ημερολογιακά σηματοδοτεί την άνοιξη πολλές φορές πρέπει να περάσει μεγάλο μέρος του Μάρτη για να υπάρξει κάποια αλλαγή στον καιρό.

Για το δίμηνο Μαρτίου – Απριλίου λοιπόν υπάρχει μια σειρά από πράγματα που πρέπει να λάβει κανείς υπόψιν του σε ότι αφορά τις ορχιδέες.

Οι φαλαινόψις που ανθίζουν χειμώνα, αυτή την περίοδο είναι στα καλύτερά τους, γεμάτες λουλούδια λίγο πριν αρχίσουν να μαραίνονται τα παλαιότερα και να απανθίσουν. Όσες ανθίζουν το καλοκαίρι στο τέλος του χρόνου είχαν αρχίσει να αναπτύσσουν ανθοφόρους και πλέον μεγαλώνουν τα μπουμπούκια με αυξανόμενους ρυθμούς και είναι έτοιμες να ανθίσουν.

Οι μισές από τις κατλέγιες ετοιμάζονται και αυτές να ανθίσουν ενώ τα περισσότερα παφιοπέδιλουμ “δένουν” και αυτά τα μπουμπούκια τους.

 

Πρόκειται για ιδανική εποχή για μεταφύτευση, από τις περισσότερες επιφυτικές ορχιδέες ξεπετάγονται συνεχώς νέες ρίζες με ενεργές άκρες οι οποίες μεγαλώνουν αισθητά από μέρα σε μέρα. Πολλά από τα ντεντρόμπιουμ αρχίζουν να βγάζουν καινούριες κάνες ενώ μόλις απάνθισαν.

Εκτός από την μεταφύτευση το πότισμα πρέπει σιγά-σιγά να αυξηθεί ενώ όσοι χρησιμοποιούν λίπασμα καλό θα είναι να αυξήσουν την συχνότητα λίπανσης μετά από την χειμερινή αδράνεια των φυτών.

Φυσικά ανάλογα με την περιοχή που ζει κανείς και το τοπικό κλίμα, ή ακόμη και ανάλογα με το εκάστοτε μικρόκλιμα στο σπίτι του καθενός, οι συνθήκες μπορεί να διαφέρουν σε ότι αφορά θερμοκρασία, υγρασία και φως. Μιας και οι συνθήκες αυτές αποτελούν τους δείκτες που ενεργοποιούν τον εκάστοτε κύκλο στην ζωή του κάθε φυτού δεν είναι παράξενο που το ίδιο ακριβώς φυτό ακόμη και στην ίδια πόλη, έχει διαφορετική συμπεριφορά στα “χέρια” διαφορετικών καλλιεργητών. Μια καλή λύση θα ήταν να αξιοποιήσετε το Ρολόι της Ορχιδέας με το οποίο θα μπορούσατε να έχετε σε εύχρηστη μορφή τον ετήσιο κύκλο του κάθε φυτού σας ώστε και να προσαρμόζετε ανάλογα την φροντίδα του.

Το μόνο σίγουρο για την εποχή είναι η αυξημένη ηλιοφάνεια. Άλλωστε πολλοί λαοί των Βαλκανίων ακόμη και στις μέρες μας φορούν Μάρτη (ή Μαρτιά όπως λέγετε σε κάποιες περιοχές) για να μην τους κάψει ο ήλιος. Θα πρέπει λοιπόν παρά το φυσικό αντηλιακό των φυτών σας να λάβετε υπόψιν πως ειδικά μετά από βροχή που καθαρίζει η ατμόσφαιρα, ο ανοιξιάτικος ήλιος μπορεί να προκαλέσει εγκαύματα σε φυτά που τον χειμώνα ήταν σε Νότια παράθυρα χωρίς πρόβλημα.