Ορχιδέες και ιοί

Στην καλλιέργεια των ορχιδέων υπάρχουν αρκετά παθογόνα που μπορεί να τις προσβάλουν. Μεταξύ αυτών είναι και οι ιοί. 2 είναι οι κυριότεροι ιοί που τις προσβάλουν στην καλλιέργειά τους και οι δύο από αυτούς μεταφέρονται από φυτό σε φυτό λόγω κακής φροντίδας. Ο συνηθέστερος είναι ο CymMV (Cymbidium Mosaic Virus) ή αλλιώς Μωσαϊκός Ιός των Σιμπίντιουμ. Ο άλλος είναι ο ORSV (Odontoglossum RingSpot Virus) που πρακτικά είναι ένα στέλεχος του Μωσαϊκού Ιού του Καπνού και ίσως τον δείτε να αναφέρεται ως TMV-O – Tabacco Mosaic Virus Orchid strain. Και στις δύο περιπτώσεις, εάν η ορχιδέα έχει μολυνθεί, δεν υπάρχει ακόμη κάποια θεραπεία. Η έκφανση των συμπτωμάτων μπορεί να ποικίλει. Σημάδια στα φύλλα, στα άνθη ή γενικό “ζαβλάκωμα” του φυτού ή ένα σωρό άλλα συμπτώματα ή και κανένα μιας και παρά την μόλυνση, για κάποιον χρόνο μια ορχιδέα μπορεί να είναι ασυμπτωματική. Το άσχημο είναι πως εκτός από τις μολύνσεις λόγω κακής φροντίδας κατά την καλλιέργεια, πολλές φορές οι ορχιδέες μαζικής παραγωγής είναι ήδη μολυσμένες εν τη γένεση τους. Πολλές ποικιλίες έχουν ακόμη και τους δύο ιούς μέσα στην φλάσκα (μιας και ο μεριστεματικός πολλαπλασιασμός μεταφέρει τον ιό εφόσον υπάρχει στο μητρικό φυτό).

Μιας και ακόμη δεν υπάρχει κάποια θεραπεία, η μόνη θεραπεία είναι η πρόληψη.

-Πλένουμε πάντα καλά τα χέρια μας (ειδικά οι καπνιστές) πριν μεταχειριστούμε ορχιδέες, ειδικά για φροντίδα που μπορεί να τις τραυματίσει, όπως κόψιμο φύλλων – ανθών, καθαρισμό βρακτίων, μεταφύτευση, χώρισμα κλπ.

-Φροντίζουμε να αποστειρώνουμε πάντα τα εργαλεία κοπής που χρησιμοποιούμε και προσέχουμε να μην ακουμπούν μεταξύ τους ορχιδέες που ίσως έχουν τραυματιστεί και ανταλλάξουν χυμούς. Αν και γενικότερα είναι καλό να υπάρχει μια μικρή απόσταση μεταξύ των ορχιδέων και για καλύτερο αερισμό.

Παρακάτω έχω συγκεντρώσει μερικές φωτογραφίες με συμπτώματα των ιών, παρόλα αυτά, η φωτοαναγνώριση δεν είναι ποτέ ακριβής μέθοδος. Ο μόνος σίγουρος τρόπος για να γνωρίζει κανείς αν έχει προσβληθεί με ιό κάποια ορχιδέα είναι το ειδικό τεστ.

CymMV σε φύλλο Cymbidium, φώτο από wikimedia commons

CymMV σε φύλλο Cymbidium, φώτο από wikimedia commons

ORSV σε διαφορετικές εκφάνσεις σε φύλλα ορχιδέων.

ORSV σε διαφορετικές εκφάνσεις σε φύλλα ορχιδέων.

Μια γρήγορη αναζήτηση εικόνων θα σας δείξει πολλές διαφορετικές μορφές των συμπτωμάτων.

Πολλές φορές αρχικά στάδια εμφάνισης μόλυνσης ιού μοιάζουν με άλλες μολύνσεις, αισθητικές αλλοιώσεις ή και φυσιολογικά γνωρίσματα. Για παράδειγμα, τα μαύρα στίγματα που προκαλούν οι ιοί, μπορεί να εμφανιστούν ως αποτέλεσμα βακτηριδιακής μόλυνσης ή ακόμη και ως αποτέλεσμα συγκέντρωσης χρωστικής που δεν αποτελεί κανένα πρόβλημα. Ξαφνική αλλαγή θερμοκρασιών μπορεί να εμφανίσουν σημάδια στα φύλλα που μοιάζουν με μόλυνση ή ακόμη και σπάσιμο του χρώματος στα λουλούδια, παρόμοιας εμφάνισης με αυτή της μόλυνσης ιών. Τέλος νέκρωση ιστών στα άνθη, μοιάζουν εμφανισιακά πολύ με το να έχουν προβληθεί από βοτρύτη.

Έχετε επενδύσει χρήματα, αλλά κυρίως κόπο για την ανάπτυξη μιας συλλογής ορχιδέων. Μην αφήνετε στην τύχη κάποια πράγματα. Προσέχετε πάντα σχολαστικά την υγιεινή των χεριών και εργαλείων φροντίδας. Αγοράζετε πάντα φυτά από σοβαρούς καλλιεργητές. Κρατάτε σε καραντίνα ύποπτα φυτά και σε οποιαδήποτε υποψία, διενεργήστε το ειδικό τεστ για ιούς ώστε να είστε σίγουροι για το τι αντιμετωπίζετε. Είναι προτιμότερο να δαπανήσετε μερικά χρήματα για το τεστ, παρά ένα άρρωστο φυτό να μολύνει όλη την συλλογή σας.

Νωρίτερα σήμερα στο Twitter, τραβούσα μερικές φωτογραφίες κατά την διάρκεια της διαδικασίας ελέγχου μιας Phalaenopsis. Αν και γνώριζα (μιας και το προκάλεσα για άλλο άρθρο) τι είχε, έκανα ένα τεστ για να μπορείτε να δείτε και την όλη διαδικασία.

 

Κέικι (παράφυτα) στις Ορχιδέες Φαλαινόψις

Αγαπάμε τόσο τις ορχιδέες που σας συμβουλεύουμε δωρεάν και προσωποποιημένα για την φροντίδα τους, ακόμη και αν δεν έχουν αγοραστεί από το κατάστημα. Κάπως έτσι συνοψίζεται η παροχή προσωποποιημένων συμβουλών για κάθε έναν από τους επισκέπτες ή τους φίλους στο facebook που στέλνουν φωτογραφίες από στρεσαρισμένες ή άρρωστες ορχιδέες και ζητούν κάποια συμβουλή. Με το blog να έχει συμπληρώσει ήδη 2 χρόνια παρουσίας, οι περιπτώσεις που δόθηκαν συμβουλές είναι εκατοντάδες. Όλες οι φωτογραφίες σε αυτό το άρθρο, είναι από αναγνώστες μας που ζήτησαν κάποια συμβουλή. Kαμιά από τις εικονιζόμενες ορχιδέες δεν έχει αγοραστεί από το κατάστημά μας.

Ένα συχνό σημείο προβληματισμού των αναγνωστών, είναι η εμφάνιση κέικι (παράφυτο) κατά μήκος του ανθοφόρου στις ορχιδέες φαλαινόψις. Σκέφτηκα λοιπόν να μοιραστώ μαζί σας, μερικές χαρακτηριστικές φωτογραφίες με το φαινόμενο και τους λόγους που εμφανίζεται.

Κατά μήκος του ανθοφόρου μίσχου (του κλωναριού με τα άνθη, του κλαδιού ή όπως αλλιώς το λέμε στην καθομιλουμένη) υπάρχουν κόμποι-μάτια. Από κάθε ενεργό μάτι, η ορχιδέα μπορεί να δημιουργήσει διακλάδωση, να αναπτύξει ένα μπουμπούκι ή σπανιότερα να δημιουργήσει ένα νέο φυτό – κλώνο του μητρικού. Δυστυχώς ή ευτυχώς, το μυστήριο με τις ορχιδέες είναι ότι πολλές φορές: Κάποια γεγονότα στην πορεία του κύκλου ζωής τους, μπορεί να οφείλονται σε θετικούς ή αρνητικούς παράγοντες. Στην περίπτωση των κέικι (η λέξη σημαίνει μωρό στα Χαβανέζικα και έχει υιοθετηθεί άτυπα ως αναφορά στα παράφυτα των ορχιδέων) ο λόγος εμφάνισης μπορεί να είναι καλός ή κακός.

α. Αυτοσυντήρηση.

Ο συχνότερος λόγος, τουλάχιστον μετά από αξιολόγηση των περιπτώσεων που έπεσαν στην αντίληψή μου. Σχεδόν σε εβδομαδιαία βάση, έρχεται κάποιο σχόλιο, email, ανάρτηση, προσωπικό μήνυμα… ζητώντας συμβουλή επί του θέματος. Η ορχιδέα σας προσπαθεί με νύχια και με δόντια (ή με φύλλα και με ρίζες) να παραμείνει ζωντανή. Ο συνηθέστερος λόγος: το κακό πότισμα. Σε παρατεταμένη αφυδάτωση, λόγω ξηρασίας ή σε περίπτωση σαπίσματος των ριζών από υπερβολικό πότισμα, η ορχιδέα σας θα προσπαθήσει να επιβιώσει. Ανάλογα με το πόση ακόμη ενέργεια έχει στην διάθεσή της, θα αποφασίσει εάν θα παρατείνει την ανθοφορία της με σκοπό να επικονιαστεί και να παράξει σπόρους ή εάν θα προσπαθήσει να δημιουργήσει κέικι, ώστε και να επιβιώσει σε μια άλλη θέση, σηνήθως ψηλότερα (ξεφεύγοντας και από το στάσιμο νερό στις ρίζες). Ως γενικό κανόνα, μόλις εντοπίσετε κάποιο κέικι στην φαλαινόψις σας, ελέγξτε διεξοδικά το ριζικό της σύστημα! Το πιθανότερο είναι να χρειάζεται επιγόντως μεταφύτευση (εάν δεν είναι ήδη πολύ αργά). Στο κατάστημά μας, θα βρείτε εξειδικευμένα υποστρώματα καλλιέργειας (“χώματα” για ορχιδέες) για μια μεταφύτευση προκειμένου η ορχιδέα σας να ανακάμψει. Παρόλα αυτά, συστήνεται η μεταφύτευση κάθε 12-18 μήνες, πολύ πριν δούμε σημάδια ενόχλησης (μην ξεχνάτε πως όταν αποκτάτε μια ορχιδέα, έχει ήδη καθίσει στο ίδιο υπόστρωμα πολύ καιρό).

Το "μητρικό φυτό" έχει πλέον εξαφανιστεί και έχει μείνει μόνο το κέικι.

Το “μητρικό φυτό” έχει πλέον εξαφανιστεί και έχει μείνει μόνο το κέικι.

Το λάθος υπόστρωμα, δολοφονεί αργά και σταθερά αυτή την φαλαινόψις, δείτε στις 2 επόμενες φωτογραφίες, τις προσπάθειες της να επιβιώσει.

Το λάθος υπόστρωμα, δολοφονεί αργά και σταθερά αυτή την φαλαινόψις, δείτε στις 2 επόμενες φωτογραφίες, τις προσπάθειες της να επιβιώσει.

Ο ένας ανθοφόρος προσπαθεί να ανθίσει εκ νέου από το ένα ενεργό μάτι, ενώ από το άλλο αναπτύσσει κέικι. Στο φόντο άλλη μια πλήρως αφυδατωμένη φαλαινόψις.

Ο ένας ανθοφόρος προσπαθεί να ανθίσει εκ νέου από το ένα ενεργό μάτι, ενώ από το άλλο αναπτύσσει κέικι. Στο φόντο άλλη μια πλήρως αφυδατωμένη φαλαινόψις.

Και ο δεύτερος ανθοφόρος, εμφανίζει τόσο προσπάθεια για ανθοφορία όσο και για ανάπτυξη κέικι. Το συγκεκριμένο μπορεί ευτυχώς να αυτονομηθεί και σε 2-3 χρόνια να ανθίσει εκ νέου.

Και ο δεύτερος ανθοφόρος, εμφανίζει τόσο προσπάθεια για ανθοφορία όσο και για ανάπτυξη κέικι. Το συγκεκριμένο μπορεί ευτυχώς να αυτονομηθεί και σε 2-3 χρόνια να ανθίσει εκ νέου.

Συνήθως τα κέικι στον ανθοφόρο προκύπτουν μετά από υπερβολικό πότισμα. Στον αντίποδα, από παρατεταμένη ξηρασία, συνήθως έχουμε κέικι από την βάση. Σε αυτή την φωτογραφία, βλέπουμε τα αποτελέσματα των διακοπών του καλλιεργητή χωρίς πρόβλεψη για το πότισμα των φυτών.

Συνήθως τα κέικι στον ανθοφόρο προκύπτουν μετά από υπερβολικό πότισμα. Στον αντίποδα – από παρατεταμένη ξηρασία – συνήθως έχουμε κέικι από την βάση. Σε αυτή την φωτογραφία, βλέπουμε τα αποτελέσματα των διακοπών του καλλιεργητή, χωρίς πρόβλεψη για το πότισμα των φυτών.

Άλλη μια περίπτωση με κέικι στην βάση της φαλαινόψις.

Άλλη μια περίπτωση με κέικι στην βάση της φαλαινόψις.

Ταυτόχρονη εμφάνιση κέικι σε παλιό ανθοφόρο και στην βάση. Όπως μπορείτε να δείτε, η ορχιδέα είναι φυτεμένη μέσα σε δύο χρωματιστά κασπό. Δεν πουλάμε τυχαία ειδικές γλάστρες για ορχιδέες, οι ρίζες τους θέλουν καλό αερισμό και μιας και μερικώς φωτοσυνθέτουν, χρειάζονται και λίγο φως. Μπορείτε να βρείτε ειδικές διάφανες γλάστρες στο κατάστημά μας.

Ταυτόχρονη εμφάνιση κέικι σε παλιό ανθοφόρο και στην βάση. Όπως μπορείτε να δείτε, η ορχιδέα είναι φυτεμένη μέσα σε δύο χρωματιστά κασπό. Δεν πουλάμε τυχαία ειδικές γλάστρες για ορχιδέες, οι ρίζες τους θέλουν καλό αερισμό και μιας και μερικώς φωτοσυνθέτουν, χρειάζονται και λίγο φως. Μπορείτε να βρείτε ειδικές διάφανες γλάστρες στο κατάστημά μας.

Η πρωταθλήτρια φαλαινόψις με τα 7 κέικι! Δυστυχώς μόλις συμβουλέψαμε έλεγχο ριζών στην αναγνώστρια, επιβεβαίωσε την ύπαρξη προβλήματος στις ρίζες. Μια μεταφύτευση θα έπρεπε να έχει γίνει "χτες".

Η πρωταθλήτρια φαλαινόψις με τα 7 κέικι! Δυστυχώς μόλις συμβουλέψαμε έλεγχο ριζών στην αναγνώστρια, επιβεβαίωσε την ύπαρξη προβλήματος στις ρίζες. Μια μεταφύτευση θα έπρεπε να έχει γίνει “χτες”.

β. Κυτοκίνες.

Κατά τον μεριστεματικό πολλαπλασιασμό ή και κατά την καλλιέργεια σε κάποια θερμοκήπια στοχευμένα στην μαζική αγορά (πολυκαταστήματα, σούπερ μάρκετ, κέντρα κήπου, ανθοπωλεία), χρησιμοποιούνται ορμόνες ανάπτυξης (κυτοκίνες) προκειμένου τα φυτά να μεγαλώνουν όσο το δυνατόν γρηγορότερα και φυσικά να πωλούνται νωρίτερα (και ανθισμένα). Η περίσσια αυτών των ορμονών, έχει ως αποτέλεσμα την εμφάνιση των κέικι. Η εμφάνιση κέικι ως αποτέλεσμα περίσσιας κυτοκινών, δεν κατατάσσετε στις θετικές ή αρνητικές περιπτώσεις, παρόλα αυτά θα μπορούσε να έχει αρνητική επίπτωση στην υγεία της ορχιδέας σας, εάν αυτή δεν έχει την απαιτούμενη ενέργεια και αναγκάζεται (μέσω των πρόσθετων ορμονών) να δαπανήσει μεγάλο μέρος θρεπτικών στοιχείων ώστε να δημιουργήσει το κέικι. Εάν απλά αποκτήσατε μια ορχιδέα που ξεκίνησε να αναπτύσσει κέικι, η πρότασή μου θα ήταν να της δίνετε όσο περισσότερο φως μπορεί να δεχθεί, ιδανική συχνότητα ποτισμάτων και ένα άριστο πρόγραμμα λίπανσης. Εάν πιστεύετε πως η ορχιδέα σας δεν έχει αρκετή ενέργεια για να θρέψει το κέικι, ίσως να πρέπει να σκεφθείτε το κόψιμο του ανθοφόρου.

Από τις υπερβολικές κυτοκίνες, αμέσως μετά την ανθοφορία ξεκίνησε η ανάπτυξη ενός κέικι (δείτε την επόμενη φωτογραφία για την πορεία του)

Από τις υπερβολικές κυτοκίνες, αμέσως μετά την ανθοφορία ξεκίνησε η ανάπτυξη ενός κέικι (δείτε την επόμενη φωτογραφία για την πορεία του)

Οι κυτοκίνες είναι υπεύθυνες και για την ταυτόχρονη ανθοφορία (μπουμπούκια μοιάζουν να σχηματίζονται στην βάση)

Οι κυτοκίνες είναι υπεύθυνες και για την ταυτόχρονη ανθοφορία (μπουμπούκια μοιάζουν να σχηματίζονται στην βάση)

Θα πρέπει να αναφέρω πως στο εμπόριο ή συχνότερα στο παραεμπόριο… κυκλοφορούν διάφορα σκευάσματα, συνήθως αλοιφές ή σκόνες, οι οποίες προορίζονται για εφαρμογή σε ένα ενεργό μάτι (μίσχου φαλαινόψις) με αποτέλεσμα την ανάπτυξη κέικι. Δεν είναι τίποτε άλλο από κυτοκίνες και κάποια άλλα χημικά συστατικά. Δεν θα συμβούλευα την χρήση τους από μη εξειδικευμένα άτομα, μιας και σε κάποιες περιπτώσεις, μερικά συστατικά μπορεί να αποβούν επικίνδυνα ή γιατί προορίζονται για χρήση σε περιβάλλον εργαστηρίου φυτικής παραγωγής (και όχι οικιακή).

γ. Περνάει καλά.

Συγχαρητήρια! Η ορχιδέα σας είναι ευτυχισμένη, έχει τόση καλή φροντίδα (φως, υγρασία, θερμοκρασία, θρέψη) που της περισσεύει ενέργεια και αποφάσισε να πολλαπλασιαστεί. Μόλις το κέικι αποκτήσει 3-5 ρίζες, 5-8 εκατοστών, μπορείτε να το αποκολλήσετε (αν δεν πέσει και από μόνο του) και να το φυτέψετε ως αυτόνομο φυτό. Καλό είναι να ψεκάζετε ελαφρά τις εναέριες ρίζες του – κάθε πρωί, ώστε να μην επιβαρύνεται μόνο το μητρικό φυτό με την παροχή υγρασίας και θρέψης μέσω του κλωναριού.

 

Προστατευόμενες Ορχιδέες και Εμπόριο

Στο MyOrchid.gr αγαπάμε τις ορχιδέες, τόσο τα υβρίδια όσο και τα βοτανικά είδη. Συνεργαζόμαστε με επιλεγμένα φυτώρια και θερμοκήπια, ακολουθώντας μια σειρά από κανόνες και διαδικασίες ελέγχου που εγγυώνται την προστασία των σπάνιων ορχιδέων.

Ιστορική Αναδρομή

Τον λεγόμενο χρυσό αιώνα της δενδροκηποκομίας, κυνηγοί ορχιδέων εξερευνούσαν κάθε γωνιά της γης. Επέστρεφαν από τα ταξίδια τους, όχι μόνο με πολλές περιπέτειες να διηγηθούν σε αναγνώσματα της εποχής, αλλά και πολλές εξωτικές ορχιδέες, ξεριζωμένες από το φυσικό τους περιβάλλον, που έβρισκαν γρήγορα μια θέση σε συλλογές βοτανικών κήπων ή ευγενών και πλούσιων ιδιωτών συλλεκτών. Το γεγονός πως πολλά είδη ορχιδέων έχουν στο όνομα τους επίθετα ευγενών ή πλουσίων, είναι μια μικρή ένδειξη για το πελατολόγιο της τότε εποχής. Το δυστύχημα σε αυτή την ιστορική περίοδο ήταν πως το μεγαλύτερο μέρος από αυτά τα φυτά μαραίνονταν στα θερμοκήπια-φούρνους της Βικτωριανής Αγγλίας κυρίως, μιας και οι βοτανολόγοι δεν γνώριζαν ακόμη τον σωστό τρόπο καλλιέργειας των φυτών.

Πολλά είδη ορχιδέας έφτασαν κοντά στην εξαφάνιση ή και εξαφανίστηκαν από την εκτεταμένη συλλογή και εμπορία τους. Ευτυχώς κάποια από αυτά, επανεμφανίστηκαν χρόνια μετά σε άλλες περιοχές. Η βιομηχανική επανάσταση, έφερε μαζί της βήματα προόδου στην παραγωγή κάποιων υλικών αγαθών, μεταξύ των οποίων και το γυαλί. Έτσι τα θερμοκήπια από πολυτέλεια των ευγενών και πλουσίων άρχισαν να γίνονται και χόμπυ της λεγόμενης αστικής τάξης. Αρχικά κύριοι και κυρίες της καλής κοινωνίας και αργότερα χαμηλότερα στρώματα έκαναν τα πρώτα βήματα τους στην καλλιέργεια εξωτικών ορχιδέων. Οι κυνηγοί έκαναν χρυσές δουλειές.

Ανάπτυξη Τεχνολογιών

Μια θετική εξέλιξη αποτέλεσε το γεγονός της ανακάλυψης του τρόπου αναπαραγωγής της ορχιδέας μόλις το 1849 από τον David Moore, ο οποίος και πρώτος κατάφερε αναπαραγωγή ορχιδέας σε συνθήκες καλλιέργειας. Χρειάστηκε άλλος μισός αιώνας μέχρι το 1899 για να πραγματοποιηθεί η πρώτη συμβιωτική αναπαραγωγή ορχιδέας σε ελεγχόμενες συνθήκες δοκιμαστικού σωλήνα, από τον Noel Bernard. Πρακτικά η συγκεκριμένη περίπτωση αποτελεί και την πρώτη ιστορικά καλλιέργεια φυτού in vitro. Το επόμενο επιστημονικό άλμα έλαβε χώρα το 1921 από τον Lewis Knudson, ο οποίος και ανέπτυξε την μέθοδο ασυμβιωτικής αναπαραγωγής ορχιδέας, μια καινοτομία που αποτέλεσε προπομπό και βάση για όλη την σύγχρονη βιοτεχνολογία.

Η ασυμβιωτική μέθοδος αναπαραγωγής και κυρίως η μεταγενέστερη μέθοδος της μικροκαλιέργειας φυτικού ιστού, κατέστησαν τις ορχιδέες μαζικά διαθέσιμες με σταθερή ανάπτυξη της αγοράς αλλά και ραγδαία μείωση του λαθρεμπορίου. Οι φίλοι των ορχιδέων άρχισαν να έχουν πρόσβαση σε ολοένα και πιο πολύπλοκα υβρίδια που για να είναι πανομοιότυπα και μαζικά εμπορεύσιμα ήταν προϊόντα καλλιέργειας σε δοκιμαστικό σωλήνα. Στις μέρες μας η συντριπτική πλειοψηφία των εμπορικά διαθέσιμων ορχιδέων (περισσότερο από 85% της συνολικής αγοράς) είναι υβρίδια Φαλαινόψις. Άλλα ευρέως διαδεδομένα υβρίδια ανήκουν στα γένη των Κυμπίντιουμ, Ντεντρόμπιουμ και Βάντα.

Διεθνείς Συνθήκες Προστασίας

Αν και μικρή, η αγορά των βοτανικών ειδών γνωρίζει εκ νέου φίλους που ολοένα και αυξάνονται. Η παράνομη συλλογή από την φύση έχει μειωθεί πάρα πολύ, παρόλα αυτά υπάρχει. Για τον λόγο αυτό πολλές ορχιδέες συμπεριλαμβάνονται στις λίστες διεθνών συμβάσεων προστασίας γνωστές και ως CITES (CONVENTION ON INTERNATIONAL TRADE IN ENDANGERED SPECIES OF WILD FAUNA AND FLORA). Οι περισσότερες κυβερνήσεις του κόσμου (συμπεριλαμβανομένης φυσικά της Ελληνικής αλλά και της Ευρωπαϊκής Ένωσης συλλογικά) έχουν υπογράψει τις σχετικές συνθήκες προστασίας απειλούμενων με εξαφάνιση ή προστατευόμενων φυτών και ζώων. Ανάλογα με την κατηγορία στην οποία βρίσκεται στους σχετικούς πίνακες το κάθε φυτό, απαγορεύεται ή επιτρέπεται η διακίνηση και εμπορία του.

Πρακτικά όλες οι ορχιδέες ανήκουν στον πίνακα 2 με μερικές να βρίσκονται στο πίνακα 1 των σχετικών οργανισμών. Έτσι απαγορεύεται η διακίνηση και το εμπόριο τους. Στα τελωνεία κάθε χώρας, ειδικά καταρτισμένο προσωπικό ελέγχει την κάθε εισαγωγή ως προς το είδος και τα συνοδευτικά έγγραφα και σε περιπτώσεις παρανόμων εισαγωγών φυτών τα κατάσχει και η δικαιοσύνη τιμωρεί τον υπεύθυνο.

Εξαιρούνται από CITES:

      Τα τεχνητώς πολλαπλασιαζόμενα υβρίδια των γενών Cymbidium, Dendrobium, Phalaenopsis και Vanda.
      Σπέρματα (συμπεριλαμβανομένων χεδρώπων Orchidaceae), σπόρια και γύρη (συμπεριλαμβανομένου του γυρεομάγματος). Τα λεγόμενα πολίνια.
      Σπερμοφυείς καλλιέργειες ή καλλιέργειες ιστών in vitro, σε στερεό ή υγρό περιβάλλον, μεταφερόμενες εντός αποστειρωμένων δοχείων. Οι λεγόμενες φλάσκες.
      Δρεπτά άνθη τεχνητώς πολλαπλασιαζόμενων φυτών, και
    Καρποί και μέρη και παράγωγα αυτών εγκλιματισμένων ή τεχνητώς πολλαπλασιαζόμενων φυτών του γένους Vanilla (Orchidaceae). Το γνωστό μπαχαρικό που χρησιμοποιούμε στην ζαχαροπλαστική.

Έλεγχος

Οποιαδήποτε ορχιδέα που αποτελεί βοτανικό είδος, περνά από τα τελωνεία μόνο εφόσον συνοδεύεται από ειδικό πιστοποιητικό CITES, το οποίο έχει εκδοθεί από ελεγκτικές αρχές του κράτους εξαγωγής και πιστοποιεί την τεχνητή τους παραγωγή.Επιπλέον χρειάζεται και άδεια εισαγωγής από την χώρα υποδοχής. Τα μέτρα αυτά καθιστούν πολύ δύσκολη την διακίνηση παρανόμως μαζεμένων από την φύση ορχιδέων.

Κακές Πρακτικές

Μια αναζήτηση σε σελίδες δημοπρασιών, θα σας δώσει πολλά αποτελέσματα με πωλήσεις ορχιδέων από Μαλαισία, Ταϊλάνδη ή Κίνα στις οποίες και αναγράφεται πως η έκδοση CITES δεν συμπεριλαμβάνεται στην τιμή. Μια υποσημείωση “επικοινωνήστε μαζί μας αν θέλετε πιστοποιητικό CITES” κρατά την αγγελία στα όρια της νομιμότητας. Με μέσο κόστος έκδοσης του συγκεκριμένου πιστοποιητικού τα 30 Ευρώ (ανάλογα με την χώρα) για φυτά που προσφέρονται για 5-10 δολάρια… οι περισσότεροι απλά παρανομούν, εισάγοντας φυτά με ταχυδρομικές αποστολές (εκ των οποίον η πλειοψηφία κατάσχεται στα τελωνεία). Φυσικά οι περισσότεροι πωλητές έχουν με μικρά γράμματα μια ενημέρωση πως δεν ευθύνονται για τελωνειακούς δασμούς και κατασχέσεις…

Ακόμη και αν τα φυτά των δημοπρασιών, προέρχονται όντως από τεχνητή καλλιέργεια σε φυτώρια-θερμοκήπια, η συνοδεία τους από πιστοποιητικά είναι απαραίτητη και οποιαδήποτε εισαγωγή τους χωρίς αυτά, είναι παράνομη! Επιπλέον, για μια εισαγωγή φυτών από το εξωτερικό χρειάζονται ειδικές άδειες εισαγωγής από τις αρμόδιες αρχές (για οποιοδήποτε φυτό). Στην Ελλάδα και γενικά μεταξύ των κρατών μελών της Ευρωπαικής Ένωσης, υπάρχουν συνθήκες ελεύθερης διακίνησης. Με λίγα λόγια, είναι αποδεκτή η εισαγωγή φυτών χωρίς άδεια εντός Ευρωπαϊκής Ένωσης αλλά εκτός αυτής ο νόμος ορίζει την έκδοση άδειας εισαγωγής. Τέλος για οποιαδήποτε εισαγωγή εκτός Ευρωπαϊκής Ένωσης, τα φυτά πρέπει επιπλέον να συνοδεύονται από πιστοποιητικά φυτο-υγείας. Ειδικές υπηρεσίες σε κάθε χώρα (πχ το Υπουργείο Γεωργίας και κάποια τμήματα νομαρχιών), διαθέτουν ειδικούς γεωπόνους που ελέγχουν τα προς εξαγωγή φυτά. Τα έγγραφα φυτο-υγείας είναι και αυτά απαραίτητα για να περάσει κάποιο φυτό από τελωνείο.

Μερικές Συμβουλές:

Μην αγοράζετε ορχιδέες από σελίδες δημοπρασιών. Παρόλα αυτά, αν τελικώς αποφασίσετε να το κάνετε, ανάλογα με την χώρα προέλευσης φροντίστε για την έκδοση άδειας εισαγωγής, πιστοποιητικού CITES και πιστοποιητικού φυτο-υγείας.

Μην αγοράζετε ορχιδέες από ιδιώτες στο ίντερνετ. Βεβαιωθείτε πως ο πωλητής είναι μια νόμιμη εταιρία ή επαγγελματίας και όχι κάποιος που πουλά παρανόμως φυτά χωρίς έκδοση αποδείξεων. Η έλλειψη αποδείξεων πώλησης εκτός από φορολογικό αδίκημα είναι και ένδειξη πως ίσως οι ορχιδέες αποκτήθηκαν με παράνομο τρόπο.

Χρήσιμοι Σύνδεσμοι:

CITES, Λίστα CITES πίνακες 1,2 & 3 (περιλαμβάνει και τις ορχιδέες), Ελληνικό Υπουργείο Περιβάλλοντος Ενέργειας και Κλιματικής Αλλαγής, Οδηγίες ΥΠΕΚΑ για Ορχιδέες. Orchid Conservation International.

 

Διάσωση και μεταφύτευση Φαλαινόψις

Άλλη μια φορά έτυχε προχτές να βρω στον κάδο της ανακύκλωσης πεταμένες φαλαινόψις. Δυστυχώς πολλοί (ακόμη και έμποροι) αντιμετωπίζουν τις φαλαινόψις ως αναλώσιμα ανθοδοχεία αντί για ζωντανά φυτά.
Ας ρίξουμε μια ματιά στην ποιότητα των φυτών όπως αυτά βρέθηκαν.

 

Εμφανώς ταλαιπωρημένο φυτό, αφυδατωμένο, φύλλα με μηχανικές βλάβες, υπόστρωμα πολύ παλιό.

   Εντελώς ξερές οι ρίζες στην επιφάνεια, φανερά υπολείμματα αλάτων από σκληρό νερό ή λίπασμα.

Η επιχείρηση διάσωση ξεκινά. Ένας παλιός κουβάς και ένα ποτιστήρι απαραίτητα εργαλεία. Μιας και είναι πιθανών να έχουν έντομα ή μύκητες τα φυτά, χρησιμοποίησα έναν παλιό κουβά που έχω μόνο για εργασίες στον κήπο και όχι αυτόν με τον οποίο φροντίζω τις ορχιδέες μου.

 Χτυπώντας ελαφρά την γλάστρα καλλιέργειας και κρατώντας το φυτό από την βάση του, αφαιρείται εύκολα. Όπως είχα υποψιαστεί το υπόστρωμα είναι “μολυσμένο” (λευκά στίγματα).

 Με προσοχή αφαίρεσα όλο το παλιό υπόστρωμα από τις ρίζες.

 Καλό ξέπλυμα.

 Η δεύτερη είναι σε χειρότερο χάλι, έχει εμφανή σημεία στα φύλλα που έχουν φαγωθεί από έντομα το πιθανότερο αν και υπάρχουν και μύκητες που αφήνουν παρόμοια σημάδια.

Οι ρίζες είναι ελάχιστες και ήταν συγκεντρωμένες στο πάνω μέρος της γλάστρας.

   Καθάρισμα των ριζών, απομάκρυνση μαλακών σάπιων ή σκληρών ξερών.

Να σημειώσω πως αυτά τα φυτά παρόλο που καθαρίστηκαν καλά δεν θα πλησιάσουν σε χώρο που υπάρχουν άλλες ορχιδέες πριν βεβαιωθώ πως δεν έχουν κάποιον ιό ή μύκητα. Θα μείνουν δηλαδή στην καραντίνα για 2-3 μήνες μέχρι να βελτιωθεί η κατάστασή τους χωρίς σημάδια μόλυνσης.

Αφού πήγα τις παλιές γλάστρες στην ανακύκλωση και το παλιό υπόστρωμα στο αναμμένο τζάκι, καθάρισα καλά τον κουβά και ξεκίνησα να ετοιμάζομαι για την μεταφύτευση. Μια καθαρή διάφανη πλαστική γλάστρα διαμέτρου 14 εκ θα ήταν ιδανική για 2 φαλαινόψις με τόσο λίγες ρίζες. Αν τις φύτευα μόνες τους θα χρησιμοποιούσα γλάστρες 8-10 εκ. Για να είναι όσο το δυνατόν πρακτηκότερη η μεταφύτευση και με την μικρότερη δυνατή σπατάλη γέμισα την νέα γλάστρα με υπόστρωμα. Επέλεξα ένα μείγμα από 1 μέρος μικρών κομματιών φλοιού πεύκου, 2 μέρη μεσαίων κομματιών φλοιού πεύκου, 1 μέρος κοκοφοίνικα, 1 μέρος σφάγνα.

Καλό είναι το φρέσκο υπόστρωμα να μουλιάζεται πριν από την χρήση του.

Μετά από 3 ώρες που μούλιασε ήταν έτοιμο.

  Λίγο μείγμα στην βάση.

 Μέσα τα φυτά και με προσεκτικό γέμισμα ανάμεσα στις ρίζες σχεδόν πήρε όλο το μείγμα.

Χρειάζεται λίγη προσοχή ώστε οι ρίζες να έχουν υλικό από όλες τις πλευρές. Αργότερα αν σωθούν θα έχουν την ευκαιρία να αναπτύξουν ρίζες κοντά στα τοιχώματα της γλάστρας.

 Τώρα το μόνο που μένει είναι να περιμένω φροντίζοντας τες να σωθούν ή να μετακομίσουν στην μεγάλη γλάστρα στον ουρανό. Κάθε μερικές εβδομάδες θα τις φωτογραφίζω για να δείτε και εσείς την πρόοδό τους.Τι λέτε να συμβεί?



 

Οι Αδέσποτες Ορχιδέες

Κάποτε σε μια συζήτηση με κάποιον γνωστό,  ανέφερα πως περίμενα να ανθίσει μια ορχιδέα μου για πρώτη φορά, μετά από 4 χρόνια φροντίδας. Ακόμη θυμάμαι την έκφρασή του όταν συνειδητοποίησε πως φρόντιζα ένα φυτό 4 χρόνια μέχρι να ανθίσει. Μάταια προσπαθούσα να του εξηγήσω πως το συγκεκριμένο φυτό δεν είναι εύκολο να το βρει κανείς ανθισμένο ή αν το βρει θα είναι απαγορευτικά ακριβό και πως το είχα πάρει μικρό…. απλά αδυνατούσε να το καταλάβει. Η άποψή του για τις ορχιδέες ήταν αυτή που πάντα με εκνεύριζε περισσότερο, οι ορχιδέες (βασικά με τον όρο ορχιδέα εννοούσε τις φαλαινόψις) είναι ένα φυτό που κρατάει έναν μήνα ανθισμένο και όμορφο και μετά το πετάς και αγοράζεις άλλη. Μάλιστα, συνέχιζε την ανάλυση, αν αγοράζεις λουλούδια για βάζο πχ τριαντάφυλλα  θα είναι στα ίδια ή και περισσότερα λεφτά και θα μαραθούν και γρηγορότερα.

Το τραγικό είναι πως αυτή την άποψη την έχω συναντήσει αρκετές φορές. Δεν ξέρω πως να χαρακτηρίσω την αντιμετώπιση ενός ζωντανού φυτού ως κομμένο άνθος με φύλλα. ‘Ίσως να υπάρχουν ελαφρυντικά αν μιλάμε για την ρεσεψιόν μιας εταιρίας ή ένα κομοδίνο ξενοδοχείου, αλλά για ένα οικιακό περιβάλλον πιστεύω θα ήταν προτιμότερο να αντιμετωπιστούν ως φυτά εσωτερικού χώρου μιας και αυτό ακριβώς είναι. Μάλιστα είναι ανθοφόρα φυτά εσωτερικού χώρου που χαρίζει έξτρα πόντους! Με πραγματικά λίγη φροντίδα ανθίζουν τακτικά.
Έχει τύχει αρκετές φορές, συγκεκριμένα 4, να κατεβάζω τα ανακυκλώσιμα απορρίμματα  και να βρίσκω ορχιδέες με τις γλάστρες τους μέσα στον κάδο της ανακύκλωσης. Ταλαιπωρημένες, μισο-σάπιες ή σχεδόν αποξηραμένες, απανθισμένες, με σπασμένα φύλλα ή με κάποια μόλυνση (μύκητες, βακτήρια, έντομα)?  Και όμως όχι, όλες τις φορές που μου έτυχε να βρω αυτές τις αδέσποτες ορχιδέες προς ανακύκλωση, ήταν πάντα σε καλή κατάσταση. Απλά είχαν απανθίσει. Αν το καλοσκεφτεί κανείς  έχει μια κάποια λογική ο κάδος της ανακύκλωσης. Εδώ αρκετές φορές δίπλα στον κάδο σκουπιδιών σε ξεχωριστή -καθαρή- σακούλα, έχει ρούχα ή παπούτσια ή ακόμη και μικρο-έπιπλα, πράγματα που αρκετές φορές συναντάς κάποιον γείτονα να περιεργάζεται μέχρι να αποφασίσει αν θα τα πάρει ή όχι. Γιατί όχι και φυτά?
Προσωπικά τις ονομάζω αδέσποτες, και έχω καμιά 10αριά από δαύτες. Μια από αυτές είναι -η αποκαλούμενη- Κάμπρια (ο όρος Κάμπρια δεν είναι αναγνωρισμένος από την βοτανική ονοματολογία, θα εξηγήσω σε μελλοντικό άρθρο).
Την είχα βρει αν δεν με απατά η μνήμη μου πέρυσι λίγο πριν τις γιορτές των Χριστουγέννων. Μερικούς μήνες μετά, με λίγη φροντίδα και μια μεταφύτευση και να σου που άνθισε, και μάλιστα με δύο ανθοφόρους. Κάθε φορά που ανθίζει κάποια από τις πρώην αδέσποτες μου, σκέφτομαι το ίδιο πράγμα. Να βγάλω μια φωτογραφία, να γράψω και ένα σημείωμα και να το κολλήσω στον κάδο της ανακύκλωσης.
Κοίτα τι έχασες!